سوئیس مدت‌هاست که به عنوان نمونه‌ای بارز از دموکراسی مستقیم شناخته شده است، به طوری که شهروندان در این کشور به طور فعال در فرآیندهای تصمیم‌گیری شرکت می‌کنند و تأثیر مستقیمی بر سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری دارند.
یکی از عناصر کلیدی مدل دموکراسی سوئیس استفاده از رفراندوم یا همه پرسی است. همه پرسی به شهروندان این امکان را می دهد که مستقیماً در مورد پیشنهادهای قانونی خاص یا اصلاحات قانون اساسی رأی دهند. این موضوع به عنوان ابزاری حیاتی برای مشارکت عمومی عمل می‌کند و تضمین می‌کند که تصمیم‌های اصلی صرفاً توسط نمایندگان منتخب گرفته نمی‌شود، بلکه منوط به تأیید یا رد مردم است.
همه پرسی در سوئیس را می توان به دو نوع تقسیم کرد: اجباری و اختیاری. همه پرسی اجباری برای هر گونه اصلاحیه قانون اساسی یا معاهدات بین المللی لازم است. در این موارد، تغییرات پیشنهادی باید به رای گیری سراسری گذاشته شود و به شهروندان این امکان را می دهد که نظرات خود را بیان کرده و از حقوق دموکراتیک خود استفاده کنند.
از سوی دیگر، همه پرسی اختیاری می تواند توسط شهروندان یا گروه های ذینفع برای به چالش کشیدن قوانین خاص تصویب شده توسط مجلس فدرال آغاز شود. اگر یک گروه بتواند در یک بازه زمانی تعیین شده تعداد کافی امضا جمع آوری کند، همه پرسی در مورد آن موضوع می تواند انجام گیرد. این مکانیسم تضمین می‌کند که شهروندان این قدرت را دارند که قوانینی را که آنها را نامطلوب یا مخالف منافع عمومی می‌دانند، به چالش بکشند و به طور بالقوه لغو کنند.
یکی دیگر از جنبه های مهم دموکراسی مستقیم در سوئیس، ابتکار عمل مردمی است. به این شکل که ابتکار مردمی به شهروندان این امکان را می دهد که قانون جدید یا اصلاحات قانون اساسی را مستقیماً پیشنهاد کنند. اگر یک طرح مردمی تعداد مشخصی امضای معتبر دریافت کند، به رأی گیری سراسری گذاشته می شود.
مدل دموکراسی مستقیم سوئیس، مشارکت گسترده شهروندان را اشاعه می دهد و در عین حال فرهنگ مشارکت سیاسی را تقویت می‌کند. این امر شهروندان را تشویق می کند تا در فرآیند دموکراتیک شرکت کنند و اطمینان حاصل شود که صدای آنها شنیده می شود.
دموکراسی مستقیم در سوئیس تأثیرات مهمی بر سیاست گذاری و قانون گذاری دارد. این امر باعث ایجاد اجماع می شود و سیاستمداران را تشویق می کند تا دیدگاه های مختلف را قبل از تصمیم گیری های مهم در نظر بگیرند. الزام همه پرسی و ابتکارات مردمی تضمین می کند که تغییرات عمده سیاست از حمایت عمومی و مشروعیت گسترده برخوردار باشد.
علاوه بر این، دموکراسی مستقیم باعث افزایش شفافیت و مسئولیت پذیری در حکومت سوئیس می شود. این به شهروندان اجازه می دهد تا از نزدیک بر روند تصمیم گیری نظارت کنند و اقدامات مقامات منتخب را بررسی کنند و اطمینان حاصل کنند که نمایندگان آنها به نفع عموم عمل می کنند.
البته مدل دموکراسی مستقیم سوئیس چالش هایی نیز دارد. مشارکت گسترده شهروندان در تصمیم گیری ها مستلزم وجود رای دهندگان آگاه و متعهد است. این مسئله جامعه مدنی فعالی را می طلبد که بتواند به طور مؤثر از منافع خود دفاع کند و در روند دموکراتیک مشارکت داشته باشد. علاوه بر این، ماهیت پیچیده دموکراسی مستقیم گاهی اوقات می تواند منجر به تأخیر در تصمیم گیری شود، زیرا پیشنهادها ممکن است به بحث و مذاکره گسترده نیاز داشته باشند.
با این وجود، مدل دموکراسی مستقیم سوئیس ثابت کرده است که یک سیستم موفق و انعطاف پذیر است. این امر به ثبات و فراگیر بودن حکومت سوئیس کمک کرده است و حس مالکیت و مشارکت را در میان شهروندان تقویت می کند. توانایی تأثیر مستقیم بر سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری، اعتماد عمومی و ارزش‌های دموکراتیک سوئیس را تقویت کرده است.
نویسنده: پویان قمری، اقتصاددان و نظریه پرداز اقتصادی
