دکتر پویان قمری
زمان همیشه بوده و خواهد بود. نه آغاز دارد و نه در برابر کسی متوقف می‌شود. زمان یک «نیروی برتر و خاموش» است که بی‌هیچ قضاوتی از میان همه‌چیز عبور می‌کند. تمدن‌ها، قدرت‌ها، ثروت‌ها و نام‌ها یا با آن هماهنگ می‌شوند و رشد می‌کنند، یا زیر چرخ آن فرسوده می‌شوند.
سوره عصر، در کوتاه‌ترین و فشرده‌ترین بیان ممکن، همین حقیقت را آشکار می‌کند: «وَالْعَصْرِ ﴿١﴾ إِنَّ الإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ ﴿٢﴾ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ ﴿٣﴾»
این آیات، فقط توصیه‌ی معنوی نیستند؛ یک الگوی ساختاری و دقیق برای بقا و رشد انسان در جریان زمان ارائه می‌دهند. اگر زمان را همان نیروی حاکم بر حرکت و تغییر جهان بدانیم، این سوره عملاً «کُد حیات» را به ما می‌دهد؛ رمزی برای خروج از مدار فرسایش و ورود به مدار ثروت، قدرت و آرامش.
۱. باور به نظم برتر ایمان در این آیه، الزاماً جنبه‌ی دینی ندارد. به معنای اتصال ذهن به یک نظم و جریان بزرگ‌تر است. کسی که فقط در مدار فردی و محدود خود فکر می‌کند، زیر فشار زمان خرد می‌شود. اما کسی که با ریتم و جهت آن هماهنگ می‌شود، از خود زمان نیرو می‌گیرد.
۲. عمل سازنده و هدفمند زمان به حرکت پاسخ می‌دهد، نه سکون. ثروت، قدرت و فرصت در میدان زمان نه با دعا و انتظار، بلکه با عمل آگاهانه آزاد می‌شوند. کسی که عمل می‌کند، وارد جریان می‌شود؛ کسی که فقط می‌نگرد، جا می‌ماند.
۳. هم‌سویی با حقیقت «حق» در این سوره، همان نظم طبیعی و قانون بنیادی جهان است. هماهنگی با این نظم، جریان را باز می‌کند. هرگاه انسان برخلاف ساختار واقعی جهان حرکت کند، حتی بزرگ‌ترین تلاش‌ها نیز ناپایدار می‌شوند.
۴. صبر؛ رمز بقا و شکوفایی زمان برای کسانی است که ریتمش را می‌فهمند. عجله، انرژی را می‌سوزاند؛ اما صبر هوشمندانه یعنی ماندن در موج تا لحظه‌ی درست. این همان نقطه‌ای است که فرصت‌ها خود به سوی انسان می‌آیند.
این کُد در تمام تمدن‌ها و فرهنگ‌های بزرگ نیز وجود داشته است. ایرانیان باستان از آن به عنوان «چرخ زمان» یاد می‌کردند. در فلسفه چین با نام «دائو» شناخته می‌شود. یونانیان لحظه‌ی طلایی را «کایروس» می‌نامیدند. نورس‌ها آن را سرنوشت می‌دانستند و قبایل سرخ‌پوست از «رودخانه‌ی روح» سخن می‌گفتند. همه در اصل یک مفهوم را بازگو می‌کنند: زمان نیروی برتر است و انسان رهگذر آن.
رمز رهایی و ثروت در تصرف زمان نیست، بلکه در هم‌فرکانس شدن با آن است. کسانی که با ریتم زمان هماهنگ می‌شوند، به‌جای فرسایش، رشد می‌کنند؛ به‌جای جنگیدن، جریان را هدایت می‌کنند؛ و به‌جای دویدن بی‌پایان، به آرامشی می‌رسند که قدرت و ثروت از دل آن زاده می‌شود.
کُد حیات در یک جمله: باور + حرکت + حقیقت + صبر = هماهنگی با جریان زمان.
و هر کس به این هماهنگی برسد، نه فقط از زیان رها می‌شود، بلکه وارد میدان شکوفایی می‌گردد.
این پیام، نه محدود به مذهب است و نه زمان و مکان خاصی دارد. این یک قانون جهان‌شمول طبیعت و زمان است؛ همان نیرویی که از آغاز تا امروز مسیر تاریخ بشر را رقم زده است.