در 21 سپتامبر 1985، پیمان پلازا توسط کشورهای گروه پنج (ایالات متحده، بریتانیا، آلمان غربی، فرانسه و ژاپن) امضا شد. هدف این توافق رفع عدم تعادل تجارت جهانی از طریق تغییر نرخ ارز و کاهش ارزش دلار آمریکا بود. پیامد فوری افزایش قابل توجه ین ژاپن در برابر دلار بود که منجر به یک سری تحولات اقتصادی و چالش هایی برای ژاپن شد.
در ابتدا، به نظر می رسید که افزایش ارزش ین باعث تقویت اقتصاد ژاپن شد، زیرا صادرات آنها در بازار جهانی رقابتی تر و ارزشمندتر شد. با این حال، اثرات بلندمدت این پیمان به اندازه زیاد مطلوب نبود. برای مقابله با اثرات منفی افزایش ارزش ین بر صنایع داخلی، بانک مرکزی ژاپن به میزان قابل توجهی نرخ بهره را کاهش داد. این تصمیم به طور ناخواسته باعث افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌های مربوط به سفته در بازارهای سهام و املاک و مستغلات شد که به حباب عظیم قیمت دارایی در اواخر دهه 1980 منجر شد.
این دوره از رونق اقتصادی کوتاه مدت بود، زیرا حباب در اوایل دهه 1990 ترکید و باعث سقوط قیمت دارایی ها شد. دوره طولانی رکود اقتصادی متعاقب آن، که معمولاً به عنوان “دهه گمشده” شناخته می شود، اقتصاد ژاپن را با تورم، رشد کند و بدهی عمومی مواجه کرد.
علی‌رغم تلاش‌های متعدد دولت ژاپن و بانک مرکزی برای جوان‌سازی اقتصاد از طریق اقدامات سیاست‌های مالی و پولی، بهبود این شرایط روندی کند و پر زحمت بود. اثرات ماندگار توافق پلازا و حباب دارایی های متعاقب آن همچنان بر چشم انداز اقتصادی ژاپن سایه افکنده است.
با این وجود، اقتصاد ژاپن در مواجهه با این چالش ها انعطاف پذیری چشمگیری از خود نشان داد. با گذشت زمان، کشور به تدریج تمرکز خود را از رشد صادرات محور به مصرف داخلی و صنایع خدماتی تغییر داد. به طور همزمان، سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه، زیرساخت ها و انرژی های تجدیدپذیر افزایش یافت. این حرکات استراتژیک اقتصاد ژاپن را متنوع و تقویت کرد و زمینه را برای آینده ای پایدارتر و با ثبات تر فراهم نمود.
توافق پلازا و پیامدهای آن به‌عنوان یادآوری آشکار این است که چگونه توافق‌های اقتصادی بین‌المللی و مداخلات سیاسی با نیت خوب می‌توانند به پیامدهای ناخواسته و گسترده منجر شوند. مسیر اقتصاد ژاپن – از قدرت به آشفتگی، و در نهایت به بهبود – بینش های ارزشمندی را در مورد تعامل پیچیده نیروهای اقتصادی جهانی و لزوم انطباق با شرایط در حال تغییر ارائه می دهد.
نویسنده: پویان قمری، اقتصاددان و نظریه پرداز اقتصادی
