والمارت، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های خرده‌فروشی جهان، تاکنون اقدامات مختلفی را درزمینهٔ بلاک چین انجام داده و چند پروژه را در این زمینه آزمایش کرده است. این شرکت اکنون تصمیم گرفته با همکاری چند شرکت داروسازی، پروژه‌ای برای ردیابی دارو روی بلاک چین راه‌اندازی کند. کلیک کنید و جدیدترین اخبار بلاک چین را بخوانید
والمارت با کاربرد فناوری دفتر کل توزیع‌شده غریبه نیست. این شرکت چندملیتی خرده‌فروشی مواد غذایی در اکتبر ۲۰۱۶ همکاری‌ای را با IBM برای ایجاد سیستم مبتنی بر بلاک چینی آغاز کرد که می‌توانست مواد غذایی فراخوان شده را شناسایی و نشان‌دار کند. از آن زمان در این حوزه چند پتنت ثبت کرده و آزمایش‌هایی انجام داده است که ازجمله می‌توان به رهگیری مواد غذایی گوشتی در چین، رهگیری پهپادهای تحویل کالا، ثبت پتنت تحویل هوشمند کالا و رهگیری مواد غذایی زنده در ایالات‌متحده اشاره کرد.
این شرکت علاوه بر این موارد و ثبت چند پتنت در ایالات‌متحده و اجرای چند طرح جهانی، به‌تازگی آخرین پروژه‌اش برای بهره‌برداری از فناوری بلاک چین را اعلام کرد. والمارت در این پروژه با همکاری سازمان غذا و داروی آمریکا و در کنار IBM، Merck و KPMG روی توسعه یک بلاک چین اثبات مفهوم برای شناسایی و رهگیری داروهای تجویزی (قابل‌خرید با نسخه پزشک) کار می‌کند.
مانند دیگر آزمایش‌های بلاک چین محور والمارت، این احتمال وجود دارد که این پروژه نیز پیشرفتی فراتر از مرحله آزمایشی نداشته باشد و طرف‌های دیگر نیز ممکن است پس از تکمیل مرحله آزمایشی به سراغ پروژه‌های دیگر بروند.
درهرحال با توجه به اینکه این برنامه آزمایشی بر طبق مفاد قانون امنیت زنجیره تأمین دارو (DSCSA) آغازشده است و در پی ایجاد «سیستمی الکترونیکی و دارای قابلیت تعامل برای شناسایی و ردیابی داروهای تجویزی خاص» تا سال ۲۰۲۳ است، احتمال زیادی وجود دارد که فناوری بلاک چین تااندازه‌ای در سیستم نهایی مشارکت داشته باشد.
این سیستم چیست و چگونه کار می‌کند؟
سازمان غذا و دارو در ماه فوریه با صدور بیانیه‌ای رسانه‌ای برنامه پروژه آزمایشی DSCSA را اعلام کرد و از شرکت‌های علاقه‌مند دعوت کرد تا برای مشارکت در این پروژه درخواست‌های خود را ارائه کنند. همان‌طور که بیانیه نشان می‌داد، هدف این برنامه این است که رهگیری و اعتبارسنجی داروهای تجویزی بهبود یابد و اطمینان حاصل شود که داروهای تقلبی و غیرقانونی به زنجیره تأمین وارد نمی‌شوند. اسکات گوتلیب (Scott Gottlieb)، رئیس قبلی سازمان غذا و دارو در ماه فوریه گفته بود:
«باور داریم که با استفاده از نوآوری‌های جدید می‌توانیم امنیت سیستم بسته‌مان را افزایش دهیم و توانایی‌مان در جلوگیری از ورود محصولات غیرقانونی را بهبود ببخشیم، ورود محصولات غیرقانونی را بهتر شناسایی کنیم و به ذی‌نفعان و سازمان غذا و دارو این امکان را بدهیم که وقتی این‌گونه محصولات کشف می‌شوند، سریع‌تر واکنش نشان دهند.»
زمانی‌که بیانیه اولیه صادر شد، سازمان غذا و دارو پذیرای پیشنهادهای مختلف شامل فناوری‌های مختلف بود اما به‌نظر می‌رسد پیشنهادهای متمرکز بر فناوری بلاک چین متقاعدکننده بوده‌اند چراکه در ماه ژوئن Merck، والمارت، KPMG و IBM اعلام کردند که به‌صورت مشترک با سازمان غذا و دارو روی برنامه‌ای آزمایشی با محوریت استفاده از بلاک چین همکاری می‌کنند.
همان‌طور که در بیانیه رسانه‌ای غول داروسازی Merck آمده، هرکدام از طرفین مهارت‌ها و تخصصشان را به این برنامه آزمایشی می‌آورند که شبکه بلاک چین مجوزدار مشترکی به‌وجود می‌آورد که نظارت لحظه‌ای بر محصولات را امکان‌پذیر می‌کند. وقتی Cointelegraph از چارلز مک‌کردی (Charles McCurdy)، مدیر ارتباطات بین‌المللی Merck پرسید، چرا بلاک چین برای رهگیری منابع دارو گزینه بهتری از دیگر فناوری‌های جدید است، پاسخ داد:
«شبکه بلاک چین مجوزدار پتانسیل ایجاد شفافیت بیشتر، کاهش زمان موردنیاز برای ردیابی و ردیابی موجودی انبار، کمک به سنجش درستی محصولات (ازجمله اینکه آیا در دمای مناسب نگهداری شده‌اند یا خیر) و مبارزه با داروهای تقلبی و حذف آن‌ها را دارد.»
KPMG، یکی دیگر از حاضران در این برنامه آزمایشی، نیز به همین اندازه به توانایی بلاک چین درزمینهٔ زنجیره‌های تأمین دارو اعتقاد دارد و ارون گاش (Arun Ghosh)، مدیر بلاک چین واحد ایالات‌متحده این شرکت از طریق ایمیل به Cointelegraph توضیح داد که فناوری دفتر کل توزیع‌شده به ساده‌سازی این‌گونه بلاک چین‌ها کمک می‌کند که گاهی اوقات عملکرد پیچیده‌ای دارند.
«زنجیره‌های تأمین دارویی پیچیده هستند چراکه نهادهای دخیل بی‌شماری وجود دارند و استفاده از تولیدکنندگان و شرکت‌های بسته‌بندی قراردادی، شرکت‌های بسته‌بندی مجدد و ارائه‌دهندگان خدمات حمل‌ونقل شخص ثالث هرروز بیشتر می‌شود. به‌علاوه همکاری‌های مشترک و مشارکت‌های شرکت‌های دارای مجوز فروش دارو تحت مجوزی مشترک، اشتراک‌گذاری اطلاعات و فعالیت طبق سابقه‌ای تغییرناپذیر را ضروری می‌کند. بلاک چین گزینه مناسبی برای رهگیری تأمین داروهای تجویزی است چراکه شبکه‌ای خصوصی و مجوز دار و پایگاه داده‌ای تغییرناپذیر ایجاد می‌کند. به‌عبارت‌دیگر طرف‌های مختلف می‌توانند در محیط امن خودشان (یعنی گره‌هایشان) به داده‌هایی یکسان دسترسی پیدا کنند.»
صرف‌نظر از برنامه پروژه آزمایشی DSCSA، آمارهای بلاک چین و صنعت لاجستیک همچنین نشان می‌دهند که فناوری دفتر کل توزیع‌شده، بیشتر به دلیل غیرقابل تغییر بودن و قابلیت تعامل گزینه ایده‌آلی برای رهگیری جابه‌جایی اقلام دارویی است. رجا شریف، مدیرعامل شرکت بلاک چین پزشکی FarmaTrust در این مورد به Cointelegraph گفت:
«بلاک چین دارای ویژگی‌های تغییرناپذیری و فسادناپذیری است که به‌عنوان محافظی مهم در برابر دستکاری در زنجیره‌ها عمل می‌کنند. مسئله‌ای که در مقابله با ورود داروهای تقلبی و غیراستاندارد به زنجیره تأمین بسیار مهم است. ویژگی دیگر بلاک چین توانایی آن برای یکپارچه کردن بهره‌ور داده‌های سیستم‌های متفاوت است.»
البته واژه «بلاک چین» در دامنه بیش‌ازهمیشه گسترده‌تری از زمینه‌ها استفاده می‌شود که اغلب فناوری دفتر کل توزیع‌شده نقشی محوری یا حتی مهم در سیستم یا پلتفرم مرتبط آن‌ها ندارد (برای مثال، سیستم جدید مبتنی بر بلاک چین ویزا).
بااین‌حال در مورد برنامه آزمایشی سازمان غذا و دارو، پلتفرم در حال ساخت واقعاً بلاک چین (خصوصی) خواهد بود، نه اینکه سیستمی متفاوت باشد که فقط از یک یا دو ویژگی فناوری بلاک چین استفاده می‌کند. مک‌کردی تائید می‌کند که این پروژه بر استفاده از فناوری دفتر کل توزیع‌شده متمرکز است و اضافه می‌کند دفتر کل درحال‌توسعه اطلاعاتی مثل «زمان و تاریخ عبور محصولات از نقاط کنترل مشخص، دمای نگهداری محصولات در زمان جابه‌جایی و غیره» را ثبت می‌کند.
مک‌کردی توضیح می‌دهد که این دفتر کل جدید علاوه بر اینکه اطلاعات مهم را به‌منظور تایید اصالت و کیفیت ثبت می‌کند بلکه این کار را بر اساس اصول توزیع‌شده و رمزنگاری امن انجام می‌دهد:
«اطلاعاتی مثل موارد بالا را با فرمتی تغییرناپذیر (دفتر کلی مجوزدار، توزیع‌شده و شبکه‌بندی‌شده) ذخیره می‌کند و درنتیجه افراد دارای مجوز استفاده از سیستم می‌توانند مطمئن باشند که اطلاعات به محصولی مشخص مربوط است. کاربرد ویژه این سیستم رهگیری داروها و واکسن‌ها در طول زنجیره تأمین، از تولیدکننده تا مشتری است.»
همچنین به گفته ارون گاش، این برنامه آزمایشی به‌طور خاص روی استفاده از فناوری بلاک چین متمرکز است تا تمام فرایند رهگیری اقلام دارویی را بهره‌ورتر و مطمئن‌تر کند:
«این برنامه آزمایشی قرار است بررسی کند که فناوری بلاک چین چطور می‌تواند به کاهش زمان موردنیاز برای رهگیری محصول کمک کند، سرعت بازیابی اطلاعات دقیق‌تر توزیع دارو را افزایش دهد، دقت اطلاعات اشتراک‌گذاری شده میان اعضای شبکه را بهبود بخشد و از ورود محصولات غیرقانونی به زنجیره تأمین جلوگیری کند. اطلاعات مکان به شکل یک شماره جهانی مکان، شناسه محصول و رویداد (برای مثال، حمل، دریافت، توزیع یا معدوم کردن) در بلاک چین ذخیره می‌شوند و افراد می‌توانند با داشتن مجوز آن‌ها را مشاهده کنند.»
به‌عنوان مثالی ملموس، این برنامه آزمایشی شامل تخصیص شماره ثبت به داروهای تازه تولیدشده و ثبت آن‌ها در بلاک چین می‌شود. بعد از آن، داروها به توزیع‌کننده‌ها و خرده‌فروش‌ها ارسال می‌شوند و در هر نقطه از زنجیره تأمین، همه جابه‌جایی‌ها در دفتر کل ثبت می‌شوند و دریافت‌کننده‌ها می‌توانند داروهای ورودی را با سوابق نگهداری شده در پایگاه داده توزیع‌شده مقایسه کنند.
همان‌طور که شریف توضیح می‌دهد، در چنین سیستمی بسیار دشوار می‌توان داروهای تقلبی را به‌عنوان اصلی ارائه کرد:
«ازآنجایی‌که در ایالات‌متحده همه برچسب‌های جدید باید ثبت شوند و در اروپا برچسب‌ها را قدرت‌های مرکزی صادر می‌کنند، برای مجرمان بسیار دشوار خواهد بود که به زنجیره تأمین دارو نفوذ کنند. به‌علاوه اگر دو برچسب یکسان در سیستم مشاهده شود، به‌طور خودکار برای سازمان‌های مسئول یا کارمندان تعیین‌شده هشداری ارسال می‌شود. همچنین برای مثال اگر دسته‌ای دارو یا برچسبی قرار بوده در سوئد باشد اما در کاناداست، این اتفاق نیز به‌عنوان مسئله‌ای مشکوک ثبت می‌شود.»
درواقع محافظت در همین حد باقی نمی‌ماند چراکه داروهای تقلبی نه‌تنها باید بسته‌بندی و اطلاعات ثبت داروی قانونی را کپی کنند بلکه برای انجام این کار باید به دفتر کل مجوز دار دسترسی پیدا کنند. در ضمن باید داروهای قانونی را از زنجیره تأمین حذف کنند چون همان‌طور که شریف گفت افرادی که به دفتر کل دسترسی دارند، احتمالاً متوجه وجود داروهایی با اطلاعات یکسان خواهند شد.
خوب است اما…
این‌طور که پیداست، فناوری بلاک چین درزمینهٔ زنجیره‌های تأمین دارو پتانسیل زیادی دارد. بااین‌حال هیچ تضمینی وجود ندارد که برنامه آزمایشی سازمان غذا و دارو به پروژه‌ای دائمی تبدیل شود زیرا طبق گفته‌های مک‌کردی، این پروژه بلاک چین محور تنها یکی از بیست پروژه سازمان غذا و دارو برای برنامه قانون امنیت زنجیره تأمین داروست. درنتیجه این امکان وجود دارد که سازمان غذا و دارو پروژه‌ای را ترجیح دهد که در هیچ زمینه محسوسی از فناوری بلاک چین استفاده نمی‌کند.
در واقع همان‌طور که سازمان غذا و دارو به Cointelegraph توضیح داد، از گذشته پذیرای دیگر ابزارهای فناورانه رهگیری زنجیره تأمین داروهای تجویزی بوده است، ازجمله ابزارهایی که از بلاک چین استفاده نمی‌کنند. سخنگوی سازمان غذا و دارو در این مورد گفت:
«سازمان غذا و دارو فعالانه در حال بررسی همه فناوری‌های بالقوه‌ای است که می‌توانند به شرکای تجاری زنجیره تأمین کمک کنند داروها را در طول زنجیره تأمین رهگیری کنند و توانایی این سازمان در کمک به حفاظت از مصرف‌کننده‌ها در برابر داروهای تقلبی، دزدی، آلوده یا درهرصورت مضر را افزایش دهند. بلاک چین یکی از فناوری‌های مختلفی است که درزمینهٔ ردیابی و اعتبارسنجی محصول روی آن‌ها پژوهش می‌شود. سازمان غذا و دارو آماده است که همه فناوری‌ها و روش‌های مناسب را در طول برنامه پروژه آزمایشی DSCSA بررسی کند.»
درهرحال باید اشاره‌کنیم که قانون امنیت زنجیره تأمین دارو، سازمان غذا و دارو را ملزم می‌کند که تا سال ۲۰۲۳ سیستمی باقابلیت تعامل را برای رهگیری داروها پیاده‌سازی کند. به دلیل این نیاز به قابلیت تعامل، سیستم نهایی باید برای همه طرف‌های حاضر در زنجیره تأمین دارو باز باشد. Merck و KPMG فکر می‌کنند پلتفرمی مبتنی بر بلاک چین به‌خوبی این نیاز را برطرف می‌کند:
«هدف اصلی این پروژه این است که بررسی کند چگونه می‌توان از فناوری بلاک چین برای شناسایی، ردیابی و رهگیری داروها و واکسن‌های تجویزی از ابتدا تا انتهای زنجیره تأمین داروی ایالات‌متحده استفاده کرد.»
گاش نیز امیدوار است این پروژه آزمایشی قدرت بلاک چین را اثبات کند زیرا هرچند می‌پذیرد که این آزمایش مقیاس نسبتاً کوچکی دارد، تائید می‌کند فناوری دفتر کل توزیع‌شده همان ابزاری است که صنعت دارو انتظارش را می‌کشید:
«در این مورد ایجاد قابلیت تعامل در زنجیره تأمین دارو چالشی است که بلاک چین برای حل آن گزینه بسیار مناسبی است. بااین‌حال مانند همه فناوری‌های نوظهور باید به قول من با انفجارهای کنترل‌شده یا پروژه‌های کوچک با شعاع انفجار محدود شروع کنیم تا پیش از افزایش مقیاس تأثیر واقعی آن را بر کسب‌وکار برآورد و آزمایش کنیم.»
به‌عبارت‌دیگر حتی اگر هیچ تضمینی نباشد که سازمان غذا و دارو درنهایت سیستمی را که مبتنی بر بلاک چین نیست، انتخاب نخواهد کرد، علامت‌های اولیه نشان می‌دهند پلتفرمی که IBM، والمارت، KPMG و Merck توسعه می‌دهند، شانس زیادی برای برآورده کردن ملاک‌های موردنظر سازمان غذا و دارو برای انتخاب پروژه برنده دارند و این حقیقت که چنین شرکت‌های مطرحی به این پروژه آزمایشی ملحق شده‌اند، نشان می‌دهد واقعاً به پتانسیل آن باور دارند.
منبع : cointelegraph