توکن‌سازی چیست

توکن‌سازی به فرآیند تبدیل اشیای فیزیکی به دارایی‌های دیجیتال گفته می‌شود. مفهوم توکن یکی از اساسی‌ترین مفاهیمی است که در حوزه کریپتو وجود دارد و تعاریف مختلفی نیز برای آن ارائه شده است. به طور کلی می‌توان توکن‌ها را به سه دسته تبدیل کرد: توکن‌های ارزی، توکن‌های ابزاری و توکن‌های بهادار. در این مطلب اطلاعات کاملی در مورد مفهوم توکن و انواع آن ارائه خواهد شد.

1. توکن‌سازی چیست ؟

توکن‌سازی در واقع فرآیند تبدیل کردن اشیا، به دارایی‌های دیجیتال است.

فرض کنید مزرعه‌ای دارید که قیمتش یک میلیون دلار است و حیوانات و محصولات کشاورزی متعددی در آن دارید. اکنون شرایطی اضطراری پیش آمده و نیاز مبرمی به پول پیدا کرده‌اید. در این شرایط، می‌توانید مزرعه خود را به روش سنتی بفروشید و یک میلیون دلار پول به دست آورید ولی شاید مبلغی خیلی کمتر از یک میلیون دلار نیاز داشته باشید و ترجیح دهید مالکیت بخش عمده‌ای از مزرعه در اختیار خودتان باقی بماند.

اکنون فرض کنید به جای استفاده از روش سنتی، یک میلیون توکن دیجیتالی ایجاد کنید و نماد COW را برای توکن دیجیتال خود به کار بگیرید. در نتیجه، هر10 هزار توکن COW دقیقاً معادل 1 درصد از مزرعه خواهد بود (البته این عدد اختیاری است و در واقع کافی است که هر توکن معادل کسر مشخصی از دارایی مورد نظر باشد).

اگر از دیدگاه فنی به مسئله نگاه کنیم، کاری که شما انجام می‌دهید این است که الگوریتمی ایجاد می‌کنید و این الگوریتم به صورت یک قرارداد هوشمند روی یک بلاک چین پیاده‌سازی می‌شود. تمام ویژگی‌های توکن شما (COW) از جمله ارزش هر توکن، ارزش کل توکن‌ها، نام توکن، تعداد توکن‌های موجود و نحوه تقسیم دارایی به ازای هر توکن در این قرارداد هوشمند ثبت می‌شود.

گام بعدی این است که بتوانیم توکن‌های صادر شده را به دست مشتری‌ها برسانیم تا بتوانند آن‌ها را از طریق صرافی‌های مختلف، خرید و فروش کنند. برای این کار نیاز به پلتفرمی داریم که قابلیت اجرا و اعمال قراردادهای هوشمند را داشته باشد. اتریوم محبوب‌ترین گزینه برای این کار است. در این مطلب وارد جزئیات قراردادهای هوشمند نمی‌شویم زیرا از موضوع بحث فاصله خواهیم گرفت. کافی است بدانید که برای این کار به یک قالب (template) قرارداد هوشمند، یک نرم‌افزار ویرایشگر متن و یک آدرس کیف پول اتریوم نیاز خواهید داشت.

به این ترتیب، توکن‌های COW قابلیت فروش خواهند داشت. اگر از بلاک چین اتریوم استفاده کنید، توکن شما نوعی توکن مبتنی بر استاندارد ERC-20 خواهد بود. اکنون که توکن COW وارد بازار شده است، قیمت آن بر اساس میزان تقاضا مشخص خواهد شد.

اینگونه است که می‌توانید با کمک بلاک چین و قراردادهای هوشمند، برای دارایی‌های مختلف توکن بسازید. در این مثال، توکن‌های دیجیتالی برای یک مزرعه ایجاد کردیم و بنابراین می‌توان گفت که این مزرعه اکنون به یک دارایی توکنی (tokenized asset) تبدیل شده است.

2. آیا توکن‌سازی مفهوم جدیدی است؟

خیر. ولی تغییراتی نسبت به مفهوم‌های قدیمی‌تر دارد.

مفهوم securitization (تبدیل دارایی به اوراق بهادار) نوع کلی‌تر و بسیار قدیمی‌تر از توکن‌سازی است و قبل از به وجود آمدن رمزارزها نیز کاربرد داشته.

طی این فرآیند، انواع تعهدات بدهی‌های قراردادی (contractual debt obligation) مثل وام مسکن، وام خودرو یا بدهی کارت اعتباری با یکدیگر تجمیع شده و منابع درآمدی مرتبط با این بدهی‌ها به صورت اوراق بهادار به سرمایه‌گذاران فروخته می‌شود. این اوراق بهادر می‌توانند به صورت اوراق قرضه، گواهی انتقالی قرضه (pass-through securities) یا وثیقه تعهدات بدهی (collateralized debt obligations) باشند.

شواهد زیادی وجود دارد که همین روش‌های مالی securitization دلیل به وجود آمدن بحران مالی بزرگ سال 2008 بودند.

بنابراین می‌توان گفت که ایده اصلی تبدیل کردن دارایی‌های مختلف به اوراق بهادارد موضوع جدیدی نیست ولی مفاهیم قدیمی، پیامدهای منفی متعددی را به همراه داشته‌اند.

3. توکن‌سازی و Securitization چه تفاوتی دارند؟

به طور کلی می‌توان گفت اصلی‌ترین تفاوت این دو مفهوم، وجود فناوری بلاک چین است. البته برای درک بهتر این تفاوت، باید ابتدا تعریف دقیقی از مفهوم «توکن» ارائه دهیم و این عبارت نیز مانند دیگر عبارت‌های پرکاربرد در دنیای کریپتو، تعریف واحدی ندارد.

در ساده‌ترین حالت، می‌توان گفت که توکن نوعی نمایش (representation) برای یک دارایی یا ابزار (utility) خاص است. برای درک بهتر این تعریف، باید با سه نوع توکن پرکاربرد آشنا شوید:

توکن‌های ارزی (currency token)

توکن‌های ارزی ساده‌ترین حالت توکن‌ها هستند. بیت کوین، معروف‌ترین توکن ارزی موجود است. این نوع توکن‌ها روی بلاک چین اختصاصی و مستقل خود ایجاد می‌شوند و ارزششان هیچ نوع وابستگی‌ای به دارایی‌های مختلف ندارد بلکه بر اساس مکانیزم توزیع‌شان مشخص می‌شود.

همانطور که از نام این نوع توکن‌ها مشخص است، توکن‌های ارزی برای خرید، فروش و تبادل استفاده می‌شوند و کاربردشان دقیقا مشابه ارزهای سنتی است. مثلاً می‌توانید هزینه پیتزا یا قهوه یا هر کالای دیگری را به جای دلار، با بیت کوین پرداخت کنید.

توکن‌های ابزاری (utility tokens)

دارندگان توکن‌های ابزاری، در واقع پولی را به استارتاپ یا کسب‌وکار جدیدی پرداخت می‌کند و از آن تعهد می‌گیرند که در آینده صاحب بخشی از محصولش خواهند بود. به این ترتیب، خریداران توکن نوعی سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند و استارتاپ نیز سرمایه کافی برای ساخت محصول واقعی را خواهد داشت.

(Basic Attention Token (BAT یکی از بهترین نمونه‌های توکن‌های ابزاری است؛ ابزاری که قصد دارد آینده تبلیغات دیجیتال را بهبود دهد. مکانیزم کار BAT به این صورت است:

شرکت‌هایی که می‌خواهند محصول خود را تبلیغ کنند، با استفاده از توکن BAT، فضای تبلیغاتی برای محصولشان می‌خرند. توکن‌های پرداخت شده، با نسبت مشخصی بین ناشرها (سایت‌هایی که تبلیغ را نشان می‌دهند) و بازدیدکنندگان (کاربران سایت‌های ناشر) تقسیم می‌شوند. به این ترتیب، ناشر و کاربر در ازای نمایش و مشاهده تبلیغات شرکت‌ها، درآمد کسب می‌کنند.

توکن‌های ابزاری برای سرمایه‌گذاری طراحی نشده‌اند ولی اغلب مواقع می‌بینیم که افراد چنین برخوردی را با این توکن‌ها دارند و با امید افزایش قیمت در آینده، آن‌ها را خریداری می‌کنند.

توکن‌های بهادار (security tokens)

نوع سوم توکن‌ها، یعنی توکن‌های بهادار، در واقع نوعی سرمایه‌گذاری به حساب می‌آیند. تعریف این نوع توکن‌ها بسیار ساده است. کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) ایالات متحده از سال 1946 از روشی به نام «آزمون هاوی» برای تعیین بهادار بودن دارایی‌های مختلف استفاده کرده و این آزمون در مورد رمزارزها نیز صدق می‌کند.

وقتی با توکن جدیدی برخورد می‌کنید، کافی است این پرسش‌ها را از خود بپرسید: آیا این توکن نوعی سرمایه‌گذاری به حساب می‌آید؟ آیا انتظار سود از آن می‌رود؟ آیا سود به دست آمده، حاصل تلاش‌ شخص دیگری است و من در آن نقشی ندارم؟ اگر جواب همه این پرسش‌ها مثبت بود، توکن موردنظر، یک توکن بهادار است.

توکنی که برای مزرعه ایجاد کردیم را به خاطر دارید؟ اسم آن را COW گذاشتیم. می‌توانیم آزمون هاوی را در مورد این توکن اجرا کنیم.

این توکن به عنوان فرصتی برای سرمایه‌گذاری فروخته می‌شود. سرمایه‌گذارها انتظار دارند که صاحب مزرعه، آن را مدیریت کند و کسب‌وکار سودآوری داشته باشد. اگر سرمایه‌گذارها انتظار دریافت سود نداشته باشند، دلیلی برای مشارکت ندارند. بنابراین می‌توان دید که توکن COW، نوعی توکن بهادار است.

به طور خلاصه می‌توان گفت که توکن‌های بهادار می‌توانند در مورد هر نوع دارایی قابل انتقال و قابل تعویضی استفاده شوند. این نوع توکن‌ها نیاز به مقاله سفید و جزئیات فنی ندارند و در عمل سهام‌های دیجیتالی هستند و نیازی به بلاک چین اختصاصی ندارند.  

4. چه نیازی به بلاک چین وجود دارد؟

دلیل اصلی استفاده از بلاک چین این است که باعث افزایش شفافیت در فرآیند توکن‌سازی می‌شود.

اجازه دهید به همان مثال قبلی ادامه دهیم. تمام تراکنش‌هایی که به وسیله توکن‌های COW انجام می‌شوند، روی بلاک چین اتریوم ثبت خواهند شد زیرا همانطور که گفتیم، COW نوعی توکن ERC-20 است و به همین دلیل قابلیت تغییر ندارد (immutable) و هیچ کس نمی‌تواند در آن تقلب کند. به عبارت دیگر، حقوق و مسئولیت‌های قانونی دارنده توکن و صاحب مزرعه به طور کاملاً شفاف مشخص هستند و توکن COW این مسئولیت‌ها و حقوق را نشان می‌دهد.

علاوه بر آن، بلاک چین باعث کاهش چشم‌گیر هزینه توکن‌سازی می‌شود زیرا نیازی به پرداخت هزینه به واسطه‌ها و انجام کارهای اداری نیست. قرارداد هوشمند جایگزین تمام آن‌ها می‌شود. در نتیجه، هزینه‌های اداری و مدیریتی برای خرید و فروش توکن تقریبا صفر می‌شود.

همچنین، می‌توان توکن‌های COW را به صورت شبانه‌روزی و در هر جایی از جهان خرید و فروش کرد.

مزیت دیگر نیز این است که چندین نفر می‌توانند به صورت مشارکتی، صاحب یک دارایی واقعی باشند و به این ترتیب، سرمایه‌گذارها قابلیت تنوع بخشیدن به پورتفلیوی خود را دارند. به این روش، مالکیت کسری (fractional ownership) گفته می‌شود. برای نمونه در حال حاضر هر سهم آمازون 1800 دلار قیمت دارد و امکان خرید کمتر از یک سهم نیز وجود ندارد ولی با کمک توکن‌سازی می‌توان حتی یک چهارم یا یک هشتم سهم را نیز تبادل کرد.

وقتی دارایی‌های مختلف توکن‌سازی شوند (به ویژه دارایی‌هایی که قابلیت نقدشوندگی بالایی دارند مثل آثار هنری)، افراد بیشتری به آن‌ها دسترسی خواهند داشت. در نتیجه، صاحب دارایی مجبور نخواهد شد برای اینکه دارایی‌اش به فروش برسد، قیمت آن را کاهش دهد (پدیده‌ای که liquidity discount نامیده می‌شود) و می‌تواند پول بیشتری به دست آورد. در مقابل، افراد عادی نیز فرصت‌های سرمایه‌گذاری بیشتی به دست می‌آورند.

به عبارت دیگر، اینکه کسی بتواند 30 دلار روی یک پروژه 30 میلیون دلاری سرمایه‌گذاری کند، فرصت‌های متعددی به وجود می‌آورد و حجم تراکنش‌های انجام شده در سراسر جهان را بالا می‌برد. در حال حاضر، 2400 هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خصوصی در آمریکا انجام می‌شود و «اقتصاد توکنی» می‌تواند فرصتی به این بزرگی را در اختیار افراد قرار دهد.

5. توکن‌سازی چه ایرادهایی دارد؟

تنظیم و اعمال قوانین برای توکن‌سازی کار سختی است. این توکن‌ها باید قوانین مختلفی را رعایت کنند و تضمین این موضوع، اصلاً ساده نیست. کشورها و مناطق مختلف حاضر نیستند به جای سازوکارهای ویژه (special-purpose vehicle؛ موجودیت‌های قانونی که ریسک سرمایه‌گذاری را برای شرکت‌ها کاهش می‌دهند) از قراردادهای هوشمند و بلاک چین استفاده کنند.

توکن و دارایی‌ای که برای آن صادر شده، باید ارتباطی جدایی‌ناپذیر داشته باشند. اما این موضوع در مورد توکن‌های دیجیتال توکن صادق نیست. برای نمونه، اگر گردباد یا سیل باعث تخریب شدن مرزعه شود، آنگاه توکن‌های COW بی‌ارزش خواهند شد و سرمایه‌گذاران پول خود را از دست می‌دهند. باید راهکاری قانونی و قابل اجرا برای محافظت از حقوق سرمایه‌گذار وجود داشته باشد.

تا کنون چند استارتاپ سعی کرده‌اند این مشکل را حل کنند. مثلا، پروتکلی برای استانداردسازی توکن‌ها ارائه شده که ادعا می‌کند از تأییدکننده روی بلاک چین (on-chain validator) برای تضمین رعایت شدن قوانین خاص هر منطقه کمک می‌گیرد. به عبارت دیگر، این پروتکل تمام قوانینی که هر کشور برای شناخت مشتری (KYC) و پولشویی (AML) تأیین کرده را چک می‌کند و از شرکت‌های مدیریت هویت دیجیتال برای انجام کار کمک می‌گیرد. تمام اقدام‌های لازم روی بلاک چین انجام می‌شوند. در نتیجه، معامله زمانی نهایی می‌شود که تمام قوانین رعایت شده باشند. موفقیت یا شکست این مدل هنوز مشخص نیست زیرا در شرایط واقعی پیاده‌سازی نشده است.

شرکت دیگری به نام Tokenized قصد دارد توکن‌هایی برای دارایی‌هایی واقعی روی بلاک چین Bitcoin SV ایجاد کند و تأکید دارد که محصولش تمام قوانین را رعایت می‌کند. این استارتاپ همچنین ادعا می‌کند که پلتفرمش به نهادهای قضایی اجازه صدور حکم دادگاهی می‌دهد و به این ترتیب امکان متوقف کردن قراردادهای هوشمند یا مصادره توکن‌های دیجیتال را به وجود می‌آورد. شاید این قابلیت‌ها برای نهادهای تنظیمی جالب باشند ولی هنوز هیچ چیز قطعی نیست.

6. STO چیست؟

به طور کلی به فرآیند فروش توکن‌های بهاداری که از قوانین پیروی می‌کنند، STO گفته می‌شود. STO در واقع نوعی راهکار جذب سرمایه است که توکن‌سازی را تسهیل می‌کند.

مدل عرضه اولیه سکه (ICO) در سال‌های 2017 و 2018 محبوبیت زیادی پیدا کرد و پروژه‌های متعددی شروع به فروش توکن‌های اختصاصی خود کردند. اغلب این پروژه‌ها به سرمایه‌گذاران وعده تحول و سود زیاد دادند. مدل ICO به قدری باز است که تقریباً هر کسی می‌تواند در آن مشارکت کند.

البته منطقی نیست که هر کسی بتواند با ارائه یک ایده خام و بدون پشتوانه، میلیون‌ها دلار سرمایه افراد عادی را به جیب بزند. به همین دلیل بود که سازمان بورس و اوراق بهادار (SEC) در این حوزه ورود کرد و انجام ICO پس از آن غیرقانونی شد. شرکت‌های صادرکننده توکن‌ها ادعا می‌کردند که توکن ابزاری می‌فروشند ولی SEC با اتکا به آزمون هاوی، این ادعاها را رد کرد.

در نهایت، SEC است که بهادار بودن یا نبودن انواع توکن‌های مختلف را مشخص می‌کند. طبق قوانین این سازمان، فقط بیت کوین و اتر هستند که توکن‌های بهادار به حساب نمی‌آیند زیرا مدل حاکمیتی غیرمتمرکزی دارند. سایر توکن‌ها در واقع توکن‌های بهاداری هستند که سعی می‌کنند خود را به عنوان توکن ابزاری جا بزنند. رعایت نشدن مسائل قانونی در مدل ICO تبعات زیادی به همراه داشت و گفته می‌شود که حدود 80 درصد ICOهای انجام شده، کلاه‌برداری بوده‌اند.

اینجا بود که مدل عرضه توکن بهادار (STO) مطرح شد که شباهت‌هایی به ICO دارد ولی سخت‌گیری‌های قانونی آن به مراتب بیشتر هستند. STO به پشتوانه یک دارایی واقعی انجام می‌شود و برخلاف ICO، مشمول مالیات است. با این حال، هنوز چارچوب قانونی کاملی برای STO وجود ندارد و بسیاری از کشورها، از جمله چین، کره جنوبی و هند، اجرای آن (و خرید و فروش رمزارز) را ممنوع کرده‌اند.

بعضی کشورها نیز هنوز در رابطه با این موضوع تصمیم‌گیری نکرده‌اند. برای نمونه، کمیسیون بورس و اوراق بهادار تایلند معتقد است که توکن‌های مرتبط با دارایی‌های رمزی تایلندی نباید تا زمان تصمیم‌گیری قطعی در مورد این مسئله، به صورت بین‌المللی عرضه شوند.

در نهایت کشورهایی مثل استونی نیز وجود دارند که STO را به رسمیت می‌شناسند و به شرکت‌ها اجازه استفاده از این مدل را می‌دهند. در نتیجه، پلتفرمی به نام DX.Exchange در استونی به وجود آمده است که به افراد اجازه می‌دهد سهام شرکت‌های بورس Nasdaq (مثل اپل، تسلا و فیسبوک) را به صورت غیرمتسقیم و از طریق توکن‌های بهادار خریداری کنند.

7. آیا اقتصاد توکنی به واقعیت تبدیل خواهد شد؟

همانطور که از مطالب بالا مشخص است، صنعت توکن‌سازی رو به رشد است.

شکی نیست که چارچوب‌های قانونی این صنعت نیاز به رشد و توسعه دارند و این موضوع در کشورهایی کلیدی مثل ایالات متحده، اهمیت بیشتری دارد ولی مشخص است که افراد زیادی پتانسیل واقعی توکن‌سازی را درک کرده‌اند. به عنوان مثال، شرکت ارنست اند یانگ (EY) به تازگی شروع به ایجاد توکن برای شراب، مرغ و تخم مرغ کرده و برای این کار از پلتفرم بلاک چین خودش استفاده می‌کند.

ماه گذشته بود که اتحادیه اروپا اعلام کرد، تبدیل کردن دارایی‌ها و اشیای فیزیکی به توکن‌های دیجیتال، می‌تواند اعتماد بین افراد را افزایش دهد. یکی از میلیاردهای روس نیز تأیید کرد قصد دارد توکنی برای یک فلز پالادیم ایجاد کند که فلزی بسیار کم‌یاب است.

بدون شک، زمانی که مشکلات قانونی مدل STO حل شود، اقتصاد توکنی اوج خواهد گرفت و بلاک چین نقشی اساسی در این رشد بازی خواهد کرد.

منبع : cointelegraph