بانک مرکزی ایران با همکاری یک شرکت خصوصی، اقدام به پیاده‌سازی پروژه بلاک چین کرده که روی بستر هایپرلجر فابریک خواهد بود.
بانک مرکزی ایران از طریق شرکت خدمات انفورماتیک این بانک و با همکاری آریاتک، شرکت ارائه‌دهنده راه‌حل‌های بلاک چین مستقر در تهران، در حال توسعه پروژه بلاک چین ملی برای بخش بانکداری و مالی این کشور است.
ایران امیدوار است از این پروژه که «پلتفرم برنا» نام دارد، برای بازسازی اکوسیستم بانکداری‌اش استفاده کند و اقتصادی مالی دیجیتالی ایجاد کند که جایگزین سیستم قدیمی موجود خواهد شد. برنامه‌هایی برای آینده نیز وجود دارد که شرکت‌های خصوصی محلی بتوانند از این پلتفرم استفاده کنند و نظام پولی و بانکداری واحدی در این کشور ایجاد شود.
با توجه به تقابل فعلی ایران و ایالات متحده و بازگشت تحریم‌های اقتصادی آمریکا بر ضد ایران، شایعه‌هایی وجود دارند که مدعی‌اند برنا تلاش دولت ایران برای دور زدن این تحریم‌هاست. ذی‌نفعان این پروژه می‌گویند این گزارش‌ها بی‌اساس هستند و برنا فقط قرار است درون مرزهای این کشور استفاده شود و هنوز از هیچ توکن رمزارزی پشتیبانی نمی‌کند.
برنا: طرح مشارکت بخش‌های دولتی و خصوصی ایران در حوزه بلاکچین
گزارش‌ها نشان می‌دهند که دولت ایران از سال ۲۰۱۸ به رمزارز و فناوری بلاک چین گرایش پیدا کرده است، ایران نیز همانند دیگر کشورهایی که با تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده دست‌وپنجه نرم می‌کنند، می‌خواهد از فناوری بلاک چین به‌عنوان راهی برای حفاظت از منافع مالی‌اش در برابر پیامدهای منفی محاصره اقتصادی قدرت‌های غربی استفاده کند.
شرکت خدمات انفورماتیک و آریاتک در حال توسعه پروتکل‌های متعددی برای برنا، پلتفرم بلاک چین ملی پیشنهادی ایران هستند. توسعه‌دهندگان این پلتفرم انتظار دارند برنا نقش یک پلتفرم دیجیتال مرکزی را برای بخش‌های بانکداری و مالی این کشور ایفا کند.
یکی از اهداف اصلی پروژه برنا کاهش الزامات ورود مثل هزینه و تخصص فنی مورد نیاز برای توسعه سیستم‌های مبتنی بر فناوری دفتر کل غیرمتمرکز است. ذی‌نفعان پیش‌بینی می‌کنند که پس از راه‌اندازی برنا، بانک مرکزی ایران به استارتاپ‌های فین‌تک اجازه می‌دهد به این پلتفرم وارد شوند تا برای صنعت بانکداری و مالی ایران چشم‌اندازی واقعا دیجیتال خلق کنند.
شرکت خدمات انفورماتیک مالک انحصاری پلتفرم برنا و آریاتک پیمانکار خصوصی این شرکت است که چند نمونه اولیه آزمایشی می‌سازد. هم اکنون توسعه‌دهندگان شرکت آریا تک در حال ایجاد پلتفرم روی هایپرلجر فابریک، پلتفرم بلاک چین سازمانی متن‌باز IBM هستند.
یکی از ویژگی‌های مهم هایپرلجر فابریک، ویژگی شناسایی خودکار و سریع قراردادهای هوشمند است که طراحی و برنامه‌نویسی پروتکل‌های توافق را آسان می‌کند. پژوهشگران دانشگاه واترلو در کانادا به‌تازگی اعلام کردند در هایپرلجر فابریک اصلاحاتی انجام داده‌اند که نوید قابلیت‌های تراکنشی بسیار سریع‌تری را می‌دهد.
تیم این پروژه در ژانویه ۲۰۱۹ گزارش رسمی پلتفرم بلاک چین برنا را منتشر کرد. بر مبنای این سند فنی، پروژه ۲ لایه کاربرد اصلی رقابتی و غیررقابتی دارد.
تلاش‌های فعلی بیشتر بر لایه کاربرد غیررقابتی متمرکز است که سه راه‌حل اصلی شامل حسابرسی دیجیتال، پروتکل‌های احراز هویت و سیستم‌های مدیریت توکن ارائه می‌دهد. توسعه‌دهندگان این پلتفرم امیدوارند که پس از دیجیتال شدن کامل صنعت مالی، بانک مرکزی ایران بتواند از این کارکردهای اصلی برای عملی کردن نظارت موثر بر بخش مالی این کشور استفاده کند.
شهرزاد پاک گوهر، تحلیل‌گر راه‌حل‌های بلاک چین و یکی از مشاوران آریاتک در گفتگویی خصوصی با Cointelegraph بر اهمیت بلاک چین برنا فراتر از کاربردهای مالی تاکید کرد و گفت:
«پلتفرم برنا برای نهادهای غیرمالی هیچ محدودیتی قائل نیست و این نهادها می‌توانند از خدمات برنا استفاده کنند. به‌عنوان مثال راه‌حل هویت دیجیتال ما برای احراز هویت در حوزه بانکداری استفاده می‌شود اما شرکت‌ها می‌توانند در هر مورد دیگری که به هویت دیجیتال نیاز دارد، از آن استفاده کنند.»
ارتقا سیستم بانکداری منسوخ ایران با استفاده از بلاک چین
محور اصلی پروژه برنا ارتقا و بازسازی کامل صنعت مالی ایران است. از نظر سازمان‌های تنظیم‌گر، بلاک چین کلید اجرای تغییرات بنیادین در بخش‌های بانکداری و مالی این کشور است.
علیرضا دلیری، معاون توسعه مدیریت و جذب سرمایه معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور در دسامبر ۲۰۱۸ گفته بود که فناوری بلاک چین می‌تواند اقتصاد ایران را بهبود دهد. دلیری در آن زمان از دولت خواست که مشارکت با کشورهای دوست برای توسعه راه‌حل‌های بین مرزی در حوزه فناوری دفتر کل توزیع‌شده را با جدیت پیگیری کند.
از لحاظ نظری، برنا پس از راه‌اندازی کامل می‌تواند ابزارهای حذف پولشویی و دیگر انواع فعالیت‌های مالی غیرقانونی را برای بانک مرکزی فراهم کند، این درحالیست که با توجه به اینکه همه داده‌های مالی در دفتر کل دیجیتال تغییرناپذیری وجود دارند، برنا طبق یک پارادایم امنیتی برتر فعالیت می‌کند.
برنا همچنین با تلاش دولت ایران برای ایجاد اصلاحات بسیار ضروری در بخش بانکداری همراستاست که از زمان انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ تا حد زیادی بدون تغییر مانده است. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در آگوست ۲۰۱۸ پس از انتخاب مجدد برای این سمت وعده داد که دولتش تغییر ساختار نظام بانکی را شروع خواهد کرد.
رئیس‌جمهور روحانی و مردم ایران در حال حاضر با وضعیت اقتصادی وخیمی درگیر هستند که با بازگشت تحریم‌های ایالات متحده بدتر شده است. گزارش آوریل ۲۰۱۹ بانک جهانی در مورد اقتصاد ایران حاکی از افزایش پیوسته کسری بودجه و رسیدن به رقم ۴۵.۱ تریلیون ریال ایران (۱.۳۵ میلیارد دلار آمریکا) بود.
براساس این گزارش، دلیل افزایش ادامه‌دار کسری بودجه ایران، کاهش ۶۲ درصدی درآمدهای پیش‌بینی‌شده است. نرخ تورم این کشور در حال حاضر به حدود ۳۰ درصد رسیده است و بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند با توجه به کاهش ارزش ریال، این رقم همچنان افزایش خواهد یافت.
با اینکه مجلس ایران در حال بررسی ایجاد تغییرات احتمالی در قوانین بانکداری است، همچنان امکان دارد برنا در سرنوشت بازار مالی ایران در آینده نقشی محوری ایفا کند. بانک مرکزی ایران می‌تواند از پلتفرم پیشنهادی برنا برای اجرای تغییرات قانونی مصوب مجلس شورای اسلامی (بدنه پارلمانی ایران) استفاده کند.
از نظر سعید خوشبخت، مدیرعامل آریاتک، برنا می‌تواند کلید ارتقای بازار مالی ایران برای رسیدن به استانداردهای جهانی باشد. خوشبخت در ماه می در گفت‌وگو با المانیتور گفت:
«در زمینه حضور جهانی، توسعه‌دهندگان برنا به‌شدت پیگیر استفاده از پلتفرم‌ها، ابزارها و راه‌حل‌های پذیرفته‌شده جهانی در ایجاد زیرساخت فنی جدید ایران هستند. توسعه‌دهندگان برنا تلاش می‌کنند تا به‌مرور چارچوب‌های بین‌المللی را به بخشی از سیاست‌های داخلی این پلتفرم تبدیل کنند.»
صحبت‌هایی که در مورد دور زدن تحریم‌ها وجود دارند، فقط بازی‌های رسانه‌ای هستند
با توجه به تصمیم دولت ترامپ برای وضع تحریم‌های جدید در مورد ایران، گزارش‌هایی وجود دارند از اینکه ایران می‌تواند برای خنثی کردن محاصره اقتصادی به رمزارزها و فناوری بلاک چین روی آورد.
همان‌طور که Cointelegraph در ابتدای سال ۲۰۱۹ گزارش داد، رسانه‌های داخلی ایران گزارش‌هایی منتشر می‌کردند که بانک مرکزی ایران قصد دارد از ارز دیجیتال بانک مرکزی رونمایی کند. همچنین گزارش‌هایی وجود داشتند که در پی حذف بانک‌های ایرانی از سیستم پرداخت‌های بین‌المللی، احتمالا این کشور در حال کار روی جایگزینی برای سوئیفت است.
در گفت‌وگوی خصوصی Cointelegraph با مدیرعامل آریاتک، او در مورد نقش پلتفرم برنا در دور زدن تحریم‌های ایالات متحده شفاف‌سازی کرد. خوشبخت می‌گوید:
«در ایران افرادی هستند که شاید این ذهنیت را داشته باشند که می‌توانند با استفاده از فناوری بلاک چین تحریم‌ها را دور بزنند و ممکن است همین مسئله باعث شده باشد بسیاری از افراد فکر کنند ما نیز در پی انجام چنین کاری هستیم اما در مورد برنا حقیقت این است که هدف این پروژه فقط بهره‌برداری از قابلیت‌های بلاک چین در سطح سازمانی و به‌خصوص در صنعت مالی و بانکداری است. هیچکدام از توسعه‌دهندگان، استراتژیست‌ها و طراحانی که روی برنا کار می‌کنند، هرگز در حوزه پرداخت بین‌الملل فعالیتی نداشته‌اند.»
علیرضا عربی، مدیر ارشد معماری راه‌حل‌های آریاتک در اواسط فوریه ۲۰۱۹ مطلبی در سایت مدیوم منتشر کرد که گمانه‌زنی‌هایی را رد می‌کرد که برنا را بخشی از تلاش‌های ایران برای دور زدن تحریم‌ها می‌دانستند. در بخشی از این مطلب آمده است:
«پلتفرم برنا به‌هیچ‌وجه زیرساختی مکمل نیست بلکه زیرساخت استاندارد اصلی برای ایجاد لایه مالی مبتنی بر بلاک چین را برای اکوسیستم بانکداری ایران فراهم می‌کند. در این زیرساخت ویژگی‌های کلیدی پلتفرم مشترک و معیارهای ضروری آن پیش‌بینی شده‌اند. این پلتفرم بر بستر نظام‌های پولی و بانکداری فعلی ایران به‌عنوان راه‌حلی داخلی اجرا می‌شود که تنها برای استفاده در داخل مرزهای ایران و در راستای فراهم کردن الزامات شفافیت مالی برای افراد، دولت ایران و استانداردهای بین‌المللی مثل مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم طراحی شده است.»
در عین حال، خوشبخت می‌گوید امکان گسترش کارکرد پلتفرم بلاک چین برنا برای دربرگرفتن عرضه توکن نیز وجود دارد. با این حال مدیر عامل آریاتک گفت این برنامه‌ها تنها در داخل ایران اجرا خواهند شد. خوشبخت در توضیح بیشتر اعلام کرد:
«اگر در آینده برای این پلتفرم توکنی طراحی کنیم، تنها خدمت پرداختی جدید و موازی با راه‌حل‌های داخلی موجود خواهد بود و در حوزه بین‌المللی کاربردی نخواهد داشت.»
پاک گوهر نیز با این سخنان شایعات را رد می‌کند:
«داستان‌هایی که در مورد دور زدن تحریم‌ها وجود دارند، فقط بازی‌های رسانه‌ای هستند و واقعیت ندارند. چطور زیرساختی ملی که هیچ ارتباطی با طرف‌های بین‌المللی ندارد، می‌تواند تحریم‌ها را دور بزند؟ برنا فقط روی موارد استفاده داخلی متمرکز است و سازمان‌های داخلی از آن میزبانی می‌کنند. تبدیل دارایی‌ها یا ریال به توکن در آینده، محدود به تراکنش‌های پلتفرم برناست و ربطی به تراکنش‌های بین‌المللی ندارد.»
به‌تازگی و با گزارش‌هایی که حاکی از تحریم کاربران ایرانی در بورس مشهور رمزارز همتابه‌همتای LocalBitcoins بود، ممنوعیت‌های ایران در عرصه مالی جهانی به سطح بالاتری رسید. با توجه به اینکه این پلتفرم در فنلاند قرار دارد، به‌نظر می‌رسد اقدام برای تحریم کاربران ایرانی بخشی از تلاش‌ها برای پیروی از دستورالعمل‌های سازمان‌های تنظیم‌گر این کشور است.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که ایران در اندیشه عرضه رمزارز دولتی خود است. ایران به‌جای ایجاد توکن دیجیتالی که طلا یا مانند رمز ارز پتروی ونزوئلا، نفت از آن پشتیبانی کند، بیشتر در پی انتشار رمز ارزی وابسته به ریال است تا از انحصار پول رایجش در پرداخت‌های مالی درون کشور حفاظت کند.
خوشبخت در مورد امکان عرضه رمزارز ریالی در بلاک چین برنا می‌گوید:
«آزمایش‌هایی روی زیرساخت و پلتفرم انجام شده است و از لحاظ فنی چالش خاصی وجود ندارد اما هرگونه عرضه توکن طبق دستور بانک مرکزی انجام می‌شود و در مورد اینکه پلتفرم برنا توکن دیجیتال عرضه کند یا خیر، بانک مرکزی نظر نهایی را می‌دهد.»
محیط امن عملیاتی برای بانک‌های تجاری و استارتاپ‌های فین‌تک
همان‌طور که پیش از این اشاره شد، این پلتفرم دارای دو لایه رقابتی و غیررقابتی است. لایه رقابتی جایی است که بانک‌های تجاری و استارتاپ‌های فین‌تک می‌توانند خدمات‌شان را پیاده‌سازی کنند.
بانک‌ها ازجمله می‌توانند انواع خدمات سپرده، تامین مالی وام و مدیریت دارایی ارائه کنند. بانک‌های تجاری همچنین می‌توانند در پلتفرم برنا با استفاده از ۴ مدل دریافت هزینه درآمدزایی کنند که شامل اجاره خدمات به شخص ثالث، اشتراک‌گذاری داده، ذخیره‌سازی داده و اعتبارسنجی تراکنش‌ها می‌شود.
برای تیم آریاتک، برنا می‌تواند نقش فروشگاه اپلیکیشن مبتنی بر بلاکچینی را داشته باشد که در آن بانک‌ها می‌توانند خدمات مشابهی ارائه دهند که به تثبیت لایه رقابتی کمک می‌کند. در مقابل، بانک‌ها و نهادهای مالی دیگر می‌توانند از طریق ۴ مدل دریافت هزینه موجود درآمد کسب کنند.
با این حال بانک‌ها برای ورود به این پلتفرم، به‌خصوص در ابتدای مسیر باید سرمایه‌گذاری زیادی انجام دهند. برخی از بانک‌ها و موسسه‌های مالی برای اینکه حتی بتوانند به محیط بلاک چین برنا اضافه شوند، باید به‌روزرسانی‌هایی را در سیستم‌هایشان اجرا کنند.
ذی‌نفعان امیدوارند که با ارتقای سیستم‌های بانک‌های تجاری به‌منظور اجرای بدون مشکل در پلتفرم برنا، زیرساخت پیروی این بانک‌ها به قدری بهبود یابد که مطابق استانداردهای جهانی باشد.
خوشبخت انتظار دارد که برنا در آینده کارکردی فراتر از یک محیط امن عملیاتی برای بانک‌ها و شرکت‌های فین‌تک داشته باشد و می‌گوید:
«برنا در نهایت نقشی فراتر از تنها یک محیط امن را ایفا خواهد کرد. این پلتفرم برای استارتاپ‌ها زیرساختی را فراهم می‌کند که از خدماتی مثل دریافت داده‌های مشتریان از بانک‌ها بر مبنای PSD2 استفاده کنند. به‌علاوه، هزینه‌های این شرکت‌ها را کاهش می‌دهد و شرایط را برای انجام فعالیت‌هایشان زیر نظر سازمان‌های تنظیم‌گر فراهم می‌کند. با این اقدام می‌توانیم بین توسعه استارتاپ‌ها و نظارت این سازمان‌ها توازن برقرار کنیم.»
کاهش هزینه‌ها می‌تواند باعث جذابیت بیشتر برنا، به‌خصوص از دیدگاه استارتاپ‌های فین‌تک و بانک‌هایی شود که با کمبود منابع مالی مواجه هستند. در اقتصادی که گرفتاری‌های زیادی دارد، بلاک چین برنا می‌تواند کلید بهینه‌سازی تراکنش‌های مالی و همچنین تضمین بده‌بستان‌های مثبت بین سودآوری و هزینه‌ها باشد.
منبع : cointelegraph