قرارداد هوشمند چیست؟ چه کاربردی دارد؟

قرارداد هوشمند یکی از مفیدترین کاربردهای بلاک‌چین محسوب می‌شود که در تبادلات مالی، قانونی و همکاری‌های بین‌المللی و همچنین سرمایه‌گذاری، راهکارهای مفیدی ارائه می‌کند.

یکی از فواید دنیای بلاک‌چین، غیرمتمرکز بودن آن است. به بیان دیگر در سازوکارهای مبتنی بر این فناوری، همه‌ی افراد مجاز و علاقه‌مند می‌توانند به دارایی‌های سیستم دسترسی داشته باشند و دست واسطه‌ها از آن کوتاه می‌شود. البته بلاک‌چین‌ها هم مشکلات خاص خود را دارند، اما حداقل ارزیابی شده‌اند. بلاک‌چین‌ها و فناوری‌های وابسته سریع‌تر، ارزان‌تر و امن‌تر از سیستم‌های سنتی هستند و به‌همین دلیل بانک‌ها و دولت‌ها به‌مرور به آنها علاقه‌مند شده‌اند.

در سال ۱۹۹۴ نیک سابو (Nick Szabo) محقق حقوق و استاد رمزنگاری متوجه شد که از فناوری بلاک‌چین می‌توان برای فرایند قراردادهای هوشمند استفاده کرد. فرایندی که با عنوان قراردادهای اجرای خودکار، قرارداد بلاک‌چینی و قرارداد دیجیتال هم شناخته می‌شود. در این فرمت از قراردادها، اسناد به کدهای کامپیوتری تبدیل شده و در کل شبکه ذخیره و کپی می‌شوند. سپس فرایند آنها توسط کامپیوترهای حاضر در شبکه‌ی بلاک‌چین نظارت می‌شود. قراردادهای هوشمند حتی می‌توانند با فرایندهای مرتبط با دفتر کل (حسابداری) مانند تراکنش پول و ارسال و دریافت کالا و خدمات نیز ادغام شوند.

تعریف قرارداد هوشمند

قرارداد هوشمند به شما کمک می‌کند پول، دارایی، سهام و هر چیز دارای ارزش را تبادل کنید. تبادل نیز با روشی شفاف و بدون تداخل و همچنین با حذف افراد واسط صورت می‌گیرد.

بهترین راه تعریف قرارداد هوشمند، مقایسه‌ آن با دستگاه‌های فروش خودکار است. شما به‌صورت سنتی برای کارهای قانونی و قراردادی خود به وکیل یا دفاتر حقوقی مراجعه می‌کنید، سپس وجهی پرداخت کرده و منتظر نتیجه یا سند مورد نظر می‌مانید. با استفاده از قرارداد هوشمند، گویی شما وجهی را مانند یک سکه (فرض محال بیت‌کوین) به دستگاه فروش (بخوانید دفتر کل یا Ledger) وارد می‌کنید و سند مورد نظر را در حساب خود دریافت می‌کنید. به‌علاوه قراردادهای هوشمند نه‌تنها قوانین و جریمه‌های یک توافق را مانند قراردادهای هوشمند روشن می‌کنند، بلکه اجرای تعهدات را نیز به‌صورت خودکار بر عهده می‌گیرند.

ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) بنیان‌گذار اتریوم توضیح قابل توجهی درباره‌ی قراردادهای هوشمند دارد.

او می‌گوید در فرایند قراردادهای هوشمند یک دارایی یا ارز وارد یک برنامه می‌شود. سپس برنامه مورد نظر کدی را اجرا می‌کند که در شرایطی خاص، متوجه می‌شود دارایی باید به شخص دیگر (مقصد) برسد یا به فرد اولیه بازگردانده شود. ترکیب نتایج بالا نیز در قرارداد هوشمند محتمل است. در همین زمان، دفتر کل توزیع شده، سند مورد نظر را ذخیره‌سازی و کپی می‌کند تا امنیت آن تأمین شود.

بیشتر بخوانید: سرویس کونوس اسکرو | قرارداد هوشمند

سرویس کونوس اسکرو یک سیستم مالی رمزارزی است که در آن یک طرف سوم مورد اعتماد پرداخت ها و تراکنش ها بین دو طرف یک قرارداد را نظارت می کند. مدیریت کونوس اسکرو توسط صرافی Counos OÜ صورت می گیرد. این شرکت در کشور استونی به ثبت رسیده و تمام مجوزهای مورد نیاز برای انجام این امور را دارا می باشد. (برای مشاهده مجوز فعالیت لطفا اینجا کلیک کنید)

مثال

تصور کنید که یک آپارتمان از صاحب‌خانه‌ای اجاره کرده‌اید. می‌توانید این فرایند را با استفاد از بلاک‌چین و پرداخت رمزارز انجام دهید. ابتدا رسیدی دریافت می‌کنید که در قرارداد هوشمند قرار دارد، سپس صاحب‌خانه کلید دیجیتالی را برای شما ارسال می‌کند که در زمان معین به دست‌تان می‌رسد. اگر کلید مورد نظر در زمان مشخص به دست مستأجر نرسد، بلاک چین فرایند پس دادن وجه را اجرا می‌کند. اگر هم کلید زودتر ارسال شود، وجه و کلید هردو در بلاک چین می‌مانند تا موعد مقرر برسد و هرکدام به ترتیب به صاحب‌خانه و مستأجر پرداخت شوند.

با توجه به مثال بالا به این نتیجه می‌رسیم که سیستم به‌طور کلی طبق یک روال if-Then برنامه‌نویسی کار می‌کند. البته صدها نفر به‌عنوان شاهدان فرایند فعالیت می‌کنند و می‌توان از تحویل بدون اشکال و خطا در آن مطمئن بود. به‌بیان‌دیگر اگر صاحب‌خانه کلید را ارسال کند، از دریافت وجه مطمئن خواهد بود. مستأجر هم وقتی وجه مشخصی از ارز دیجیتال یا رمزارز (مثلا بیت کوین) ارسال کند، کلید را دریافت خواهد کرد. سند نیز پس از موعد مقرر لغو می‌شود و هیچ‌یک از طرفین قابلیت تغییر دادن آن را ندارند چون به هنگام ایجاد هر نوع تغییر، هردو از آن آگاه می‌شوند.

قرارداد هوشمند را می‌توان برای انواع موقعیت‌ها از فرایندهای مالی ابزار مشتقه تا بیمه، فسخ قرارداد، حقوق مالکیت، تنظیم اعتبار، خدمات مالی، فرایندهای حقوقی و تفاهم‌نامه‌های جمع‌سپاری یا کراودفاندینگ مورد استفاده قرار داد.

چگونه از قرارداد هوشمند استفاده کنیم؟

جری کومو (Jerry Cuomo) معاون بخش بلاک چین شرکت IBM اعتقاد دارد قراردادهای هوشمند را می‌توان در گستره‌ی وسیعی از کاربردها از خدمات مالی تا سلامت و بیمه به کار گرفت. در ادامه به برخی از این کاربردها می‌پردازیم.

کاربرد دولتی قرارداد هوشمند

کارشناسان متعدد اعتقاد دارند بهینه‌سازی و امن‌تر کردن سیستم‌های رأی‌گیری کنونی دشواری‌های زیادی دارد. دراین‌میان قراردادهای هوشمند می‌توانند نمامی نگرانی‌های موجود را با ارائه‌ی سیستمی امن‌تر برطرف کنند.

دسترسی به رأی‌هایی که با استفاده از دفتر کل توزیع‌شده حفاظت می‌شوند، نیاز به منابع پردازشی بسیار زیاد دارد. به‌علاوه پس از دسترسی احتمالی نیز باید آنها را رمزگشایی کنیم که امری تقریبا غیرممکن خواهد بود. البته تقریبا هیچ‌کس آن‌چنان منبع پردازشی ندارد و نفوذ به سیستم را می‌توان تقریبا غیرممکن دانست.

علاوه بر موضوع بالا، می‌توان با استفاده از قراردادهای هوشمند نرخ مشارکت مردم را نیز افزایش داد. سیستم‌های کنونی برای رأی‌دهی نیاز به صف بستن مردم، نشان دادن هویت‌های رسمی و پر کردن فرم‌های متعدد هستند. با استفاده از قراردادهای هوشمند، مشارکت‌کننده‌ها می‌توانند به‌صورت آنلاین در فرایند شرکت کنند و احتمالا جوانان نیز به رأی‌گیری علاقه‌ی بیشتری نشان دهند.

کاربرد مدیریتی قرارداد هوشمند

بلاک چین نه‌تنها یک دفتر کل ثابت به‌عنوان منبع اعتماد و امنیت ارائه می‌کند، بلکه احتمال ایجاد تداخل در ارتباط و فرایندهای کاری را نیز به‌خاطر دقت، شفافیت و سیستم خودکار از بین می‌برد.

فرایندهای کسب‌وکاری معمولا مجبور به تحمل رفت‌وآمدهای متعدد هستند که با صبر کردن برای تأییدیه‌های داخلی و خارجی زمان زیادی را از نیروها تلف می‌کنند. درنتیجه منظم شدن فرایندهای کسب‌وکار عملی طاقت‌فرسا و زمان‌بر است.

استفاده از دفتر کل مبتنی بر بلا‌ک‌چین، فرایند بالا را سرعت می‌بخشد. به‌علاوه باعث می‌شود که اختلافات معمول در کسب‌وکار کاهش پیدا کنند. اختلاف‌هایی که به‌دلایل متعدد همچون تفسیرهای شخصی در کسب‌وکار ایجاد می‌شوند و حتی به دعواهای حقوقی هم منجر خواهند شد.

به‌عنوان نمونه‌ای از کاربرد قرارداد هوشمند در حوزه‌ی کسب‌وکار می‌توان شرکت Deposity Trust & Clearing Corp را نام برد که در سال ۲۰۱۵ اوراقی به ارزش ۱.۵ کوادریلیون دلار از ۳۴۵ تراکنش را به‌کمک قراردادهای هوشمند پردازش کرد.

کاربرد قرارداد هوشمند در زنجیره تأمین

همان‌طور که گفته شد قرارداد هوشمند بر اساس روند if-Then کار می‌کند. به‌بیان ساده‌تر برای اجرای هر فرایند در قراردادهای مذکور، باید شرطی اجرا شود. جف گارزیک (Jeff Garzik) یکی از توسعه‌دهنده‌های اولیه‌ی بیت کوین درباره‌ی قرارداد هوشمند این‌گونه توضیح می‌دهند:

شرکت حمل‌ونقل UPS با استفاده از قرارداد هوشمند می‌تواند قراردادی را اجرا کند که در آن وقتی من کالا را در موقعیتی مثلا در کشوری درحال توسعه دریافت کرده و وجه آن را پرداخت می‌کنم، می‌توان پیامی با چند لینک واسط به تأمین‌کننده داد تا آیتم مورد نظر را با آیتمی جدید جایگزین کند.

زنجیره‌های تأمین عموما با سیستم‌های مبتنی بر فرایندهای کاغذی دچار کاهش سرعت و بازدهی می‌شوند. در آن سیستم‌ها باید فرم‌ها را از طریق کانال‌های بی‌شمار برای تأیید ردوبدل کرد که احتمال گم شدن کالا و وحتی کلاهبرداری را افزایش می‌دهد. بلاک‌چین مشکل مذکور را با ساخت ورژن دیجیتالی امن و قابل دسترس از همه‌ی طرف‌های درگیر در زنجیره‌ی تأمین حل می‌کند. به‌علاوه وظایف و پرداخت‌ها نیز به‌کمک آن خودکارسازی می‌شوند.

از نمونه‌های زنده‌ی کاربرد قرارداد هوشمند می‌توان به بانک Barclays اشاره کرد. بانک مذکور از قرارداد هوشمند برای ردگیری تغییرات مالکیت استفاده می‌کند. به‌علاوه انتقال خودکار پرداخت‌ها به موسسه‌ی مالی دیگر در زمان تحویل مرسوله نیز به‌کمک این فناوری انجام می‌شود.

کاربرد قرارداد هوشمند در صنعت اتومبیل

روند پیشرفت انسان در طول تاریخ از مهره‌دارانی با هوش نسبتا پایین شروع شد و و امروزه بیش از همیشه به ربات‌های هوشمند نزدیک شده است. غول‌های فناوری همچون گوگل امروز بیش از هر زمان به توسعه‌ فناوری‌های هوشمند از گوشی‌ها تا عینک‌ها و حتی خودروهای هوشمند نزدیک شده‌اند.

قراردادهای هوشمند در زمینه‌ی خودروهای خودران و هوشمند با قابلیت‌هایی همچون رانندگی یا پارک کردن خودکار، کاربردهای زیادی خواهند داشت. فناوری جدید بیش از همه در مسائلی همچون تصادفات رانندگی چنین خودروهایی به کمک می‌آیند و حتی در تشخیص مقصر تصادف نیز کاربرد خواهند داشت. مقصری که می‌تواند راننده‌ی انسانی، سنسور ماشین یا هر عامل دیگر باشد.

شرکت بیمه خودرو می‌توان با استفاده از قرارداد هوشمند نرخ بازپرداخت خسارت را نیز تعیین کند. نرخی که بر اساس موقعیت، شرایط استفاده و حتی نحوه رانندگی مالک خودرو تعیین می‌شود.

کاربرد قرارداد هوشمند در املاک و مستغلات

در روندهای سنتی و کنونی خرید و فروش و رهن و اجاره‌ ساختمان‌ها، هزینه‌های متعددی به‌خاطر همکاری با افراد واسط پرداخت می‌شود. همچنین زمان زیادی هم برای پیدا کردن مشتری و فرایندهای مربوطه مورد نیاز است. با استفاده از قرارداد هوشمند و قابلیت‌های دفتر کل توزیع شده می‌توان هزینه‌های چنین فرایندهایی را کاهش داد.

با استفاده از قرارداد هوشمند تنها کافی است بیت کوین یا رمزارزهای دیگر را به‌عنوان پول قرارداد مشخص کرده و قرارداد را نیز تحت دفتر کلی توزیع شده کدگذاری کنیم. همه‌ی افراد درگیر در شبکه جزئیات قرارداد را مشاهده کرده و بر آن نظارت می‌کنند و وجه‌ها نیز به‌صورت خودکار پرداخت خواهد شد. با چنین سیستمی تمامی بازیگران صنعت املاک و مستغلات می‌توانند از ابزارهای جدید بهره ببرند.

کاربرد قرارداد هوشمند در صنعت سلامت

گزارش‌های شخصی سلامت را می‌توان به‌صورت کدگذاری شده در شبکه‌ی بلاک چین ذخیره کرد. در چنین روندی یک کلید دیجیتالی خواهیم داشت تا تنها افراد مشخصی توانایی دسترسی به داده‌ها را داشته باشند. همین استراتژی را می‌توان برای حصول اطمینان از انجام تحقیقات صرفا توسط سازمان‌های معتبر پیاده‌سازی کرد.

رسید جراحی‌ها و فرایندهای درمانی را می‌توان در بلاک چین ذخیره و به‌صورت خودکار به شرکت‌های بیمه‌ای ارائه کرد تا سندی بر دریافت خدمات به ازای هزینه توسط بیمار باشد. فرایند دفتر کل توزیع شده را نیز می‌توان به‌طور کلی برای مدیریت سلامت به کار گرفت. مدیریتی که شامل نظارت بر داروها، نظارت بر قانون گاری، نتایج آزمایش‌ها و موارد مشابه پیاده‌سازی کرد.

قرارداد هوشمند چه دستاوردهایی دارد؟

همان‌طور که در توضیحات بالا دیدیم، قرارداد هوشمند فواید متعددی در صنایع گوناگون دارد. با استفاده از این دستاورد فناوری بلاک چین بسیاری از چالش‌های کنونی مالی و قانونی را می‌توان برطرف کرده و دستاوردهای قابل توجهی کسب کرد. در ادامه به برخی از مزیت‌های استفاده از فناوری قرارداد هوشمند اشاره می‌کنیم:

استقلال در عملکرد:

با استفاده از قرارداد هوشمند، خودتان به‌عنوان اجراکننده‌ی توافق فعالیت خواهید کرد. نیازی به واسط، وکیل یا هر فرد و سازمان دیگر برای تأییدیه‌ی قرارداد ندارد. به‌همین دلیل خطر خرابکاری در فرایندهای قراردادی توسط واسطه‌های سوم‌شخص هم از بین می‌رود. از آن‌جایی که اجرای قرارداد به‌صورت خودکار توسط شبکه کنترل می‌شود و فرد و سازمان دخالتی در آن ندارند، هرگونه تعصب و جانب‌داری هم از فرایند خارج می‌شود.

اعتماد:

اسناد شما به‌صورت رمزنگاری در دفترکلی توزیع‌شده ذخیره می‌شوند. درواقع افراد متعددی نظارت بر امنیت اسناد را بر عهده دارند و درنتیجه هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که اسناد گم شده‌اند.

پشتیبان‌گیری:

تصور کنید که حساب کاربری شما در بانک طرف قرارداد گم شود. در بلاک چین، تمامی دوستان شما یا افراد درگیر در شبکه، پشتیبان شما خواهند بود. درواقع اسناد چندین بار کپی می‌شوند و امکان گم شدن آنها تقریبا به صفر می‌رسد.

امنیت:

رمزنگاری مراکز ذخیره‌ داده، از اسناد شما حفاظت می‌کند. امکان هک شدن چنین شبکه‌هایی تقریبا نزدیک به صفر است. درواقع برای شکستن کد و رمزهای عبور چنین شبکه‌هایی به هکرهایی با دانش فرازمینی نیاز خواهد بود.

سرعت:

ما معمولا برای پردازش و درک اسناد به‌صورت سنتی و دستی نیاز به زمان زیادی داریم. قراردادهای هوشمند از کدهای نرم‌افزاری برای خودکارسازی وظایف استفاده می‌کنند و به‌همین دلیل بسیاری از فرایندهای کسب‌وکاری در آنها سریع‌تر خواهد بود.

صرفه‌جویی:

قرارداد هوشمند با حذف واسطه‌ها صرفه‌جویی هزینه‌ای برای کاربران به همراه دارد. به‌عنوان مثال در فرایندهای سنتی باید به وکیل یا دفاتر اسناد رسمی هزینه‌هایی را پرداخت کنید تا بر قانونی بودند قراردادها و اجرای دقیق آنها نظارت کنند.

دقت:

قراردادهای اتوماتیک نه‌تنها سریع‌تر و ارزان‌تر از فرایندهای سنتی هستند، بلکه خطاهای معمول سنتی در فرم‌ها و مراحل پر کردن آنها را نیز از بین می‌برند.

بیشتر بخوانید:برترین پلتفرم‌های قرارداد هوشمند

معایب قراردادهای هوشمند

قراردادهای هوشمند با وجود تمام مزایایی که در بخش‌های قبل اشاره کردیم، هنوز به‌عنوان راهکاری عالی به‌نظر نمی‌رسند. اگر کد این قراردادها آلوده به باگ شود چه راهکاری داریم؟ دولت‌ها چگونه می‌توانند چنین قراردادهایی را قانون‌گذاری کنند؟ به‌علاوه چگونه می‌توان قوانین مالیات را در آنها پیاده‌سازی کرد؟ به‌عنوان نمونه قرارداد اجاره در بالا را در نظر بگیرید. اگر کشوری قانون اجاره بر املاک داشته باشد، چگونه می‌توان از چنین قرارداد کامپیوتری مطلع شد و صاحب‌خانه را ملزم به پرداخت مالیات کرد؟

درباره‌ی مثال صاحب‌خانه و مستأجر تصور کنید که کد اشتباهی به‌عنوان کلید خانه ارسال شود، یا آپارتمان مورد نظر قبلا به‌خاطر دلایل مختلف توقیف شده یا هنوز مستأجر داشته باشد. در صورتی که از قراردادهای سنتی استفاده کنیم، می‌توان همه‌ی این چالش‌ها را با استفاده از قانون و در دادگاه حل کرد، اما بلاک چین و فناوری‌های مرتبط کامپیوتری بدون توجه به موارد، تنها قرارداد را اجرا می‌کنند.

به‌هرحال چالش‌های متعددی هنوز بر سر راه قراردادهای هوشمند و فناوری مادر آنها یعنی بلاک چین قرار دارد. متخصصان در تلاش هستند تا آنها را به‌مرور حل کنند تا نمونه‌های کاربردی از قراردادها با سرعت هرچه بیشتر به زندگی مردم عادی وارد شود.

دوران کنونی برای بلاک چین، قراردادهای هوشمند و رمزارزها را می‌توان با دوره‌های اولیه برای همه‌ی فناوری‌های انقلابی تاریخ مقایسه کرد. سال‌های ابتدایی که تلفن اختراع شده بود، قانون‌گذاری و کاربردهای آن هنوز آن‌چنان مشخص نبود. در مثالی دیگر همین روند برای کامپیوترها، اینترنت، گوشی‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و بسیاری موارد دیگر رخ داد. شاید بتوان نتیجه گرفت که بلاک‌چین و فناوری‌های وابسته‌ی آن هم روزی به سرنوشت کنونی فناوری‌های مذکور دچار شده و همه‌گیر شود.

آینده قرارداد هوشمند

بخشی از آینده قرادادهای هوشمند به حل چالش‌های بالا مربوط می‌شود. بسیاری از وکلا، کارشناسان حقوقی و متخصصان بلاک‌چین و فناوری‌های وابسته در مراکز تحقیقاتی مشغول کار روی همین چالش‌ها هستند تا نگرانی‌ها از فناوری جدید به‌مرور رفع شود.

آینده قراردادهای هوشمند را می‌توان با تصوراتی علمی تخیلی هم گره زد. آینده‌ای که در صنایع مختلف و از همه بیشتر حقوق و وکالت انقلاب ایجاد خواهد کرد. شاید وکلای آینده دیگر به‌جای بررسی و نوشتن لوایح سنتی مجبور به یادگیری توسعه‌ الگوهای مناسب برای قراردادهای هوشمند شوند. صنایع دیگر همچون تجارت، شرکت‌های اعتباری و مسائل مالی و حسابداری هم در آینده از رویکرد قراردادهای هوشمند برای انجام وظایف متعدد استفاده خواهند کرد. مثالی دیگر از کاربردها هم به‌صورت ترکیبی عمل خواهند کرد. یعنی اجرای قراردادها به‌صورت الکترونیک و در بلاک‌چین و سندسازی آنها به‌صورت فیزیکی اجرا می‌شود.

بیشتر بخوانید: چشم‌انداز قراردادهای هوشمند

منبع : sekeh.news