بازارهای مالی بر مدار عوامل مختلفی می گردند که به روندهای آن شکل داده و قیمت دارایی ها را تعیین می کنند. بخشی از این عوامل کمی و دارای واحدهای عددی هستند؛ مانند شاخص های اقتصادی، حرکات و نوسانات قیمت، حجم معاملات و شمار خریداران و فروشندگان. اما برخی عوامل نیز روی بازارها تأثیر می گذارند که دارای ماهیت کیفی هستند؛ از جمله عواملی مانند احساسات بازار.
در این میان، دو وضعیت احساسی متضاد نیز وجود دارد که بر عملکرد قیمت دارایی ها در بازارهای مالی تاثیر می گذارد: ترس (fear) و طمع (greed). در این مقاله به بررسی شاخص ترس و طمع می پردازیم.
ارز دیجیتال چیست؟ تفاوت ارز دیجیتال با رمزارز و ارز مجازی
ترس و طمع برای اولین بار توسط اقتصاددان بزرگ «جان مینارد کینز» (John Maynard Keynes) به صورت یک نظریه درآمد. ترس و طمع بخشی از «روحیات حیوانی» است که کینز مطرح کرد و از نظر او بر اقتصاد و بازارها تاثیرگذار است.
این دو احساس متضاد به شکل های مختلفی توسط سرمایه گذاران برای یافتن راهی جهت پیش بینی بازار به کار رفته است. وارن بافت (Warren Buffett)، سرمایه گذار مشهور آمریکایی، قانونی را برای سرمایه گذاری های خود براساس ترس و طمع توسعه داده و می گوید اقدام سرمایه گذاران باید خلاف جهت احساسات کلی بازار در ارتباط با این دو احساس باشد.
به گفته بافت، زمان بندی خرید و فروش سهام (و در موضوع ما رمزارزها) باید به گونه ای باشد که وقتی طمع بر بازار تسلط دارد، با ترس صورت گیرد و وقتی ترس بر بازار حاکم است، با طمع انجام شود.
در بازارهای مالی برای تحلیل عوامل کیفی و استفاده از آن ها برای پیش بینی روند بازار و قیمت دارایی ها، باید آن ها را با روش های خاصی به مقادیر کمی تبدیل کرد تا قابل اندازه گیری و محاسبه شوند. شاخص ترس و طمع همین کار را برای اندازه گیری احساسات مرتبط با ترس و طمع در بازار انجام می دهد.
شاخص ترس و طمع (Fear and Greed Index)
شاخص ترس و طمع توسط بخش Money در شبکه خبری سی ان ان (CNN) برای اندازه گیری دو احساس اصلی که در میزان تمایل سرمایه گذاران برای خرید سهام تأثیرگذار هستند، توسعه داده شد. شاخص ترس و طمع به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه اندازه گیری می شود.
به لحاظ نظری می توان از این شاخص برای ارزیابی قیمت سهام یا رمزارزها استفاده کرد. منطق این ارزیابی این است که ترس بیش از حد قیمت سهام را پایین می آورد و طمع بیش از حد نتیجه عکس دارد.
فلسفه به کارگیری این شاخص در بازار از روانشناسی رفتار معامله گران در بازارهای مالی ناشی می شود. بیشتر افراد در بازارهای مالی با تقلید از رفتار دیگران عمل می کنند. یعنی وقتی قیمت ها تا حدی افت می کند، بسیاری از معامله گران از ترس افت بیشتر قیمت ها، اقدام به فروش سهام یا رمزارزهای خود می کنند. این رفتار باعث می شود که افت قیمت آهنگ سریع تری به خود بگیرد و به یک سقوط منجر شود.
از سوی دیگر، وقتی قیمت یک رمزارز بالا می رود و احساسات مثبتی در بازار نسبت به آن ایجاد می شود، معامله گران بیشتری برای خرید آن رمزارز هجوم می آورند. این امر باعث رشد بیش از حد قیمت آن می گردد.
شاخص ترس و طمع چگونه کار می کند
شاخص ترس و طمع ابزاری است که برخی سرمایه گذاران برای ارزیابی بازار استفاده می کنند. این شاخص بر این منطق استوار است که ترس بیش از حد می تواند باعث شود که سهام یا رمزارزها در قیمتی پایین تر از ارزش واقعی آن ها معامله شوند؛ در حالی که طمع افسارگسیخته می تواند منجر به معامله سهام یا رمزارزها در قیمتی بالاتر از ارزش واقعی آن ها شود.
اما برخی این شاخص را به عنوان یک ابزار مناسب برای سرمایه گذاری قبول ندارند. آن ها استدلال می کنند که شاخص ترس و طمع منجر به یک راهبرد زمانبندی بازار (market timing) می شود نه یک استراتژی خرید و نگهداری (buy and hold).
شاخص ترس و طمع سی ان ان هفت عامل مختلف را بررسی می کند تا میزان ترس و طمع موجود در بازار را تعیین کند. این عامل ها عبارتند از:
مومنتوم قیمت (momentum price) – معیاری از شاخص اس اند پی 500 (S&P 500) در مقابل میانگین متحرک 125 روزه آن است.
قدرت قیمت سهام (price strength) – تعداد سهام هایی که در سقف قیمتی 52 هفته هستند در برابر سهام هایی که در کف قیمت 52 هفته قرار دارند (در بازار سهام نیویورک).
عرض قیمت سهام (price breadth)- تحلیل حجم معاملات سهام های صعودی در مقابل سهام های نزولی.
قراردادهای اختیار خرید و فروش (put and call options)– مقدار فاصله ای که قراردادهای اختیار فروش از قراردادهای اختیار خرید عقب هستند به عنوان نشانگر طمع و فاصله پیش بودن آن ها به عنوان نشانگر ترس استفاده می شود.
تقاضا برای اوراق قرضه ریسک بالا (Junk Bonds) – ارزیابی میزان اشتیاق برای استراتژی های با ریسک بالاتر با اندازه گیری اختلاف بین بازده اوراق قرضه سرمایه گذاری و اوراق قرضه ریسک بالا.
نوسانات بازار (volatility) – سی ان ان برای این عامل شاخص هیئت بازرگانی معاملات قراردادهای اختیار معامله شیکاگو (VIX) را با تمرکز بر میانگین متحرک 50 روزه اندازه گیری می کند.
تقاضا برای سهام بهشت امن (safe haven demand) – اختلاف بازده سهام و اوراق قرضه خزانه داری.
هر یک از این هفت شاخص در مقیاسی از صفر تا 100 اندازه گیری می شود، سپس شاخص ترس و طمع با در نظر گرفتن میانگین هم وزن هر یک از شاخص ها محاسبه می شود. عدد 50 در این شاخص خنثی تلقی می شود، در حالی که عدد بالاتر از 50 نمایانگر طمع بیش از حد معمول و زیر 50 نمایانگر ترس است.
شاخص ترس و طمع در بازار رمزارز
در بازار رمزارزها نیز مانند همه بازارهای مالی ترس و طمع در تعیین جهت قیمت ها نقش دارد. مشهورترین شاخص ترس و طمع برای بازار رمزارزها توسط وب سایت Alternative.me منتشر می شود. اما این شاخص صرفا مختص بیت کوین (BTC) است. به نوشته این وب سایت ، رفتار بازار ارزهای دیجیتال نیز به اندازه بازارهای دیگر دچار احساسات است. وقتی بازار صعودی می شود، مردم دچار ترس از دست دادن می شوند (FOMO).
همچنین، مردم با دیدن اعداد قرمز در یک واکنش غیرمنطقی به سرعت برای فروش سکه های خود هجوم می آورند. این شاخص نیز مثل شاخص سی ان ان، اگر «ترس شدید» را نشان دهد، می تواند نشانه نگرانی بیش از حد سرمایه گذاران باشد، اما در عین حال یک فرصت خرید است. اگر این شاخص نشان دهد که سرمایه گذاران «طمع بیش از حد» دارند، معنایش این است که بازار در آستانه اصلاح است.
وب سایت آلترنیتیو داده های این شاخص را از پنج منبع جمع آوری می کند. براساس اطلاعات این وب سایت، عوامل تشکیل دهنده این شاخص عبارتند از نوسان، مومنتوم و حجم معاملات بازار، شبکه های اجتماعی، نظرسنجی، سلطه بر بازار و ترندهای جستجو.
نوسان (25 درصد) – برای این فاکتور، نوسانات فعلی و افت های حداکثری بیت کوین اندازه گیری شده و با میانگین های مقادیر مشابه برای 30 روز و 90 روز گذشته مقایسه می شود. افزایش غیرعادی نوسانات نشانه ترس است. وزن این عامل در شاخص 25 درصد است.
مومنتوم و حجم معاملات بازار (25 درصد) – حجم فعلی و مومنتوم بازار (این بار هم در مقایسه با مقادیر میانگین 30 روز و 90 روز گذشته) اندازه گیری شده و در کنار هم قرار می گیرد. مشاهده حجم بالای خرید روزانه در یک بازار مثبت، نشانه طمع بیش از حد است. وزن این عامل نیز 25 درصد است.
شبکه های اجتماعی (15 درصد) – این عامل براساس تحلیل پیام های مربوط به بیت کوین در شبکه اجتماعی توییتر اندازه گیری می شود. اگرچه وب سایت آلترنیتیو هشتگ های مربوط به همه کوین ها را جمع آوری و تحلیل می کند، اما تنها آمار مربوط به بیت کوین نمایش داده می شود. نرخ بالای تعاملات نشان دهنده افزایش علاقه عمومی و حاکی از طمع است. این عامل وزنی 15 درصدی در شاخص دارد.
نظرسنجی ها (15 درصد) – آلترنیتیو با همکاری وب سایت نظرسنجی استراپل (strawpoll.com) که متعلق به خود آن است، درباره احساسات مردم نسبت به بازار رمزارزها نظرسنجی می کند. در هر نظرسنجی بین 2000 تا 3000 نظر جمع آوری می شود. این عامل وزن 15 درصدی در شاخص داشت، اما آلترنیتیو نتایج نظرسنجی را دیگر در محاسبات شاخص وارد نمی کند.
سلطه (10 درصد) – سلطه یک رمزارز به معنای سهم آن از ارزش کل بازار رمزارزها است. وب سایت آلترنیتیو مدعی است که از نظر آن ها افزایش سلطه بیت کوین بر بازار رمزارزها ناشی از ترس معامله گران از سرمایه گذاری در آلت کوین های سوداگرانه است، چراکه بیت کوین به «بهشت امن» بازار رمزارز تبدیل شده است. از سوی دیگر، به گفته آلترنیتیو، کاهش سلطه بیت کوین به این معنا است که مردم نسبت به سرمایه گذاری در آلت کوین های پرریسک تر طمع دارند. وزن این عامل در شاخص 10 درصد است.
ترندها (10 درصد) – برای اندازه گیری این عامل، داده های گوگل ترندز (Google Trends) درباره جستجوهای مختلف مرتبط با بیت کوین استخراج و تحلیل می شود. انواع جستجوها تاثیر متفاوت در عدد مربوط به این عامل دارند. برای مثال، به گفته آلترنیتیو، جستجوی عبارتی مثل «دستکاری قیمت بیت کوین» حاکی از ترس است، اما جستجوی عبارتی مثبت درباره این رمزارز، می تواند نشانه طمع باشد. این عامل وزن 10 درصدی در شاخص دارد.
وب سایت آلترنیتیو شاخص ترس و طمع بیت کوین را به صورت روزانه منتشر می کند. این شاخص نیز مانند شاخص سی ان ان از صفر تا 100 است. عدد 50 خنثی است؛ اما هر چه شاخص بالاتر از 50 برود، نشانه افزایش طمع و پایین تر از آن نشانه افزایش ترس است.
مزایای استفاده از شاخص ترس و طمع
اساتید دانشگاه معتقد هستند که طمع می تواند بر مغز ما تأثیر بگذارد؛ به گونه ای که عقل سلیم و کنترل نفس را کنار گذاشته و به تغییر دامن بزنیم. تحقیق قابل قبولی درباره بیوشیمی طمع وجود ندارد، اما ترس و طمع در مورد انسان ها می تواند محرک قدرتمندی باشد.
بسیاری از سرمایه گذاران احساسی هستند و زود واکنش نشان می دهند. اقتصاددانانِ رفتاری، شواهدی از تأثیر ترس و طمع در تصمیمات سرمایه گذاران را در چندین دهه نشان داده و استدلالی قوی برای قابل تأمل بودن شاخص ترس و طمع ارائه کرده اند.
تاریخ نشان می دهد که شاخص ترس و طمع اغلب شاخصی قابل اعتماد برای تشخیص چرخش در بازارهای سهام بوده است. داده های شرکت آتیک کپیتال (Attic Capital) نشان می دهد که شاخص سی ان ان در 17 سپتامبر 2008 به عدد 12 سقوط کرد؛ این تاریخ همزمان بود با وقتی که شاخص اس اند پی 500 (S&P 500) در پی ورشکستگی شرکت برادران لمان (Lehman Brothers) و قرار گرفتن غول بیمه AIG در آستانه نابودی، به پایین ترین حد سه ساله غلطید.
در مقابل، در سپتامبر 2012 همزمان با رشد بازارهای سهام در سراسر جهان پس از اعمال سومین دور تسهیل کمی (کمک های اقتصادی) بانک مرکزی آمریکا، شاخص سی ان ان به بالای 90 رسید.
بسیاری از صاحب نظران بر این باورند که شاخص ترس و طمع شاخص مفیدی است، به شرط آنکه تنها ابزار برای تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری نباشد.
انتقاد از شاخص ترس و طمع
برخی نیز به شاخص ترس و طمع بدبین هستند و آن را به عنوان ابزاری درست برای تحقیقات سرمایه گذاری قبول ندارند. از نظر آن ها این شاخص بیشتر مانند یک نشانگر برای زمانبندی بازار است. آن ها همچنین استراتژی خرید و نگهداری را بهترین راه برای سرمایه گذاری می دانند و می گویند که تاریخ نشان می دهد که رویکردهایی مانند شاخص ترس و طمع سود کمتری به دنبال دارد.
منبع: وب سایت اینوستوپدیا، وب سایت آلترنیتیو
کد خبر: 1400030301AAMCMF
مطالب مرتبط:
آموزش خرید و فروش ارزهای دیجیتال
همه چیز درباره بازار گاوی و بازار خرسی
آموزش نوسان گیری (Swing Trading) ارز دیجیتال